Obraz2 (30)

VIII ŻYCIE JANA LECHONIA

młodych twórców^{1 2}. Lechoń wkrótce zasłynął jako szkolny poeta. W zbiorowej Książce maturzystów (o trzy lata od siebie starszych - rzecz jak na uczniowskie stosunki niecodzienna) zamieścił w roku 1913 wiersz Hasło. W 1915 roku przyszły autor Mochnackiego napisał obrazek dramatyczny w jednym akcie W noc jesienną'¹', gdzie jedną z ról przeznaczył bohaterowi swego późniejszego wiersza. Obrazek ten został wystawiony z powodzeniem na szkolnym obchodzie rocznicy 29 listopada. Pierwszym jednak i prawdziwym sukcesem młodego poety była inscenizacja „nokturnu dramatycznego” jego pióra: W pałacu królewskim. (Tekst, uważany za zaginiony, odnalazł i opublikował w «Dialo-gu» 1984, nr 6 Edward Krasiński.) Utwór wystawiono na scenie Teatru w Pomarańczami (w Łazienkach) 27 maja 1916 roku na imprezie zorganizowanej przez Komitet Wielkiej Kwesty Majowej na Rzecz Szkoły Polskiej. Miniatura ta miała trzy role -króla Stanisława Augusta, pani Grabowskiej i księcia Józefa Poniatowskiego. Grali je: Witold Kuncewicz (w zastępstwie chorego Józefa Węgrzyna), Janina Szyllinżanka i Jerzy Leszczyński. Zespół, którego młodemu poecie mógłby pozazdrościć najznakomitszy dramatopisarz. Młody poeta właśnie zdawał maturę.

Uniwersytet. „Pro arte et studio”. Jesionią 1916 roku Lechoń rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym wznowionego niedawno Uniwersytetu Warszawskiego., Studiował literaturę polską i filozofię. Do lata 1918 roku (z jednosemestralną przerwą latem 1917, kiedy to uczestniczył w ogólnostudenckim strajku politycznym) słuchał m.in. następujących wykładów: Juliusza Kleinera

Wstąp do dziejów romantyzmu w Polsce, Zawiązki romantyzmu w Polsce, Twórczość Słowackiego w okresie dojrzałości artystycznej, Krasicki i jego wiek; Bronisława Chlebowskiego Historia literatury polskiej do końca XVI wieku; Władysława Tatarkiewicza Dzieje filozofii greckiej: Sokrates, Platon i Arystoteles, Filozofia hellenizmu i wieków średnich, Filozofia wieków średnich i Odrodzenia, Idealizm etyczny, Estetyka. Uczestniczył nadto w kleinerowskim seminarium historycznoliterackim. Czy profesorów tych słuchał systematycznie? Te wykłady są w każdym razie zapisane w aktach uniwersyteckich Lechonia³. Trudno ocenić, czy i w jakim stopniu ten świetny zespół wykładowców wpłynął na intelektualne i literackie dojrzewanie poety. O wiele więcej, jak się wydaje, ówczesna i późniejsza twórczość autora Karmazynowego poematu zawdzięczała środowisku przyjaciół -najpierw uniwersyteckich, później też pozauczelnianych. Na uniwersytecie Lechoń znalazł się w burzliwym nurcie życia rozpolitykowanej studenterii i włączył się w nie z zapałem. Już w szkole rozpoczął współpracę z czasopismem młodzieży akademickiej «Pro arte et studio» (którego pierwszy numer ukazał się w marcu 1916 roku), publikując tu - w drugim, kwietniowym, zeszycie - recenzję inscenizacji Judasza Karola Huberta Rostworowskiego w Teatrze Rozmaitości. Był to jego debiut krytyczno-teatralny. Teraz, na studiach, staje się jednym z filarów «Pro arte et studio» (i jego kontynuacji - «Pro arte»); drukuje tu w latach 1916-1919 wszystkie wiersze Karmazynowego poematu, a także inne utwory - m.in. fragment dramatyczny z tryptyku Romantyczność: Kwiat pomarańczowy. (Inny fragment Romcin-tyczności: Jarzębina ukazał się w Jednodniówce Akademickiej na Rzecz Bratniej Pomocy w grudniu 1918 roku). Prowadzi, wespół z Władysławem Zawistowskim, dział recenzji teatralnych, drukuje sporo not krytycznoliterackich. Przez kilkanaście

1

   Wiersz ten uznawany był dotychczas za debiut Lechonia. Ale wyprzedził go tomik iuveniliów Na złotym polu, wydany w połowic grudnia 1912 roku.

2

   Taki tytuł podaje kolega szkolny Lechonia z niższej klasy, Henryk Szletyński (Siedem gawęd z czasów młodości, Warszawa 1979, s. 18) przy szczegółowym opisie tej inscenizacji. Odtwórca głównej roli, Adam Jarosiński, w swoim wspomnieniu («Stolica» 1967, nr 29) wymienia inny tytuł utworu: Mochnacki.

3

Akta studenckie, l.c.