59504 Obraz1 (24)

XXVI ŻYCIE JANA LECHONIA

pustych lat. Był współautorem libretta do baletu Karola Szymanowskiego Harnasie (1936). Przysłał do Warszawy swoje teksty przeznaczone do Szopki politycznej 1931. Trochę tłumaczył: komedię Marcela Pagnola Mariusz (wystawioną w Teatrze Polskim w Warszawie w roku 1933), jeden wiersz Paula Valery’ego i jeden Anny de Noailles, sztukę Jeana Giraudoux Wojny trojańskiej nie będzie (nadaną w adaptacji słuchowiskowej przez radio Warszawa w roku 1937). Po sukcesie Harnasi planował -wespół z Szymanowskim - nowy balet: Powrót Odysseusza. Zamierzał przełożyć La machinę infernale Jeana Cocteau. Projektów tych nie zrealizował, jak zresztą wielu innych.

Publikował za to w tym okresie sporo szkiców literackich, felietonów i artykułów w czasopismach krajowych. Kilka z nich zamieścił w «Wiadomościach Literackich», znacznie więcej (ponad czterdzieści) w sanacyjnej «Gazecic Polskiej», z którą współpracował szczególnie efektywnie w latach 1935-1936.; Były to przede wszystkim relacje o Francji i Paryżu (często łączące elementy reportażu i eseju), szkice o pisarzach polskich i francuskich (ich bohaterami byli m.in. Stanisław Trembecki, Adam Mickiewicz, Maurycy Mochnacki, Bolesław Prus, Stefan Żeromski, Szymon Askenazy, Włodzimierz Perzyński, Tadeusz Żeleń-ski-Boy, Feliks Przysiecki, Charles Baudelaire, Anna de Noailles, Paul Valery), o osobistościach ze świata sztuki (Karolu Szymanowskim, Zdzisławie Czermańskim) i polityki (Józefie Piłsudskim), nieco felietonów wspomnieniowych. W «Gazecie Polskiej», w latach 1935-1936, przeważająca większość tych publikacji ukazywała się w autorskim cyklu Listy co dwa tygodnie (tytuł ten nie miał nic wspólnego¹ z rzeczywistą częstotliwością tekstów). Poza cyklem ukazało się dwanaście odcinków wspomnianych już sprawozdań z podróży po Francji Edwarda Rydza-Śmifgłego.

Wybuch drugiej wojny światowej zastał Lechonia w Paryżu. Poeta klęskę przeżył ciężko. 'Napływać poczęli uchodźcy z Polski. organizowało się tymczasowe polskie życie społeczne i polityczne - rząd i jego agendy, stronnictwa, teatr, prasa. Mieczysław Grydzewski (który zamieszkał u Lechonia) oraz Antoni Borman — spółka, przez kilka lat wydająca «Skamandra» -w marcu 1940 roku wznowili «Wiadomości Literackie» jako paryskie «Wiadomości Polskie». Pismo to skupiło wokół siebie poetów «Skamandra», przebywających we Francji. W początku roku 1940 rozpoczął działalność Uniwersytet Polski Zagranicą. 26 stycznia Lechoń wygłosił w Bibliotece Polskiej w Paryżu wykład inauguracyjny Tradycja i nowość w literaturze polskiej, a następnie pięć odczytów²⁹, które później (łącznie z pierwszym) złożyły się na książkę O literaturze polskiej (Londyn 1942). Uczestniczył też w ostatnim bodaj wieczorze zbiorowym grupy Skamandra w Bibliotece Polskiej w Paryżu, wiosną 1940 roku. W tym czasie poeta nareszcie otrzymał upragniony etat w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i, już jako etatowy urzędnik arąbasady, objął prócz spraw propagandy - referat prasowy.

' Klęska Francji spowodowała pośpieszną ewakuację polskich agend rządowych, .organizacji społecznych i kulturalnych, tłumów uchodźców. W pierwszej połowie czerwca 1940 roku Lechoń, w nastroju paniki, w samochodzie Jana Brzękowskiego (poety i urzędnika ambasady), opuszcza Paryiji Przez Tours, Angouleme, Bordeaux i Bajonnę dociera do Hiszpanii. Dalej droga wiedzie przez Burgos, ValIadolid i Salamankę ku granicy Portugalii. Po wielu kłopotach paszportowych i wizowych poeta przybywa wreszcie do Lizbony:, Tu dzięki pomocy brazylijskiego ambasadora nadzwyczajnego w Portugalii, poety Mariano Ole-gario, udaje mu się uzyskać wizę na wyjazd do Brazylii, 21 lipca 1940 roku, wraz z Julianem Tuwimem i jego żoną, na

²⁹ Były to odczyty następujące: Poezja Warszawy (2 II 1940), Wieś nr współczesnej literaturze polskiej (9 II), O polskiej literaturze dramatycznej (15 III), Polska powieść historyczna (5 IV), Poezja czysta ir poezji polskiej (10 V).