Obraz3 (21)

XXX ŻYCIE JANA LECHONIA

poezji wychodźczej, „lata chude” - jak je określił Mieczysław Giergielewicz: ^Zdawało się, że z ustaniem wojny poezji emigracyjnej zabrakło podniety do dalszego twórczego rozwoju”³². /Óopiero w roku 1950 rozpoczyna się nowy przypływ aktywności pisarskiej Lechonia, trwający już niemal do śmiercjf. I jednocześnie ożywiona współpraca z londyńskimi «Wiadomościami» (wznowionymi w 1946 roku, już bez przymiotnika «Polskie»).

1 Od początku swego pobytu w Stanach Zjednoczonych poeta intensywnie uczestniczył w życiu literackim i kulturalnym amerykańskiej polonii. Brał udział w pracach.Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku od chwili jego powstania i 12 września 1942 został wybrany wiceprzewodniczącym Komisji Historii Literatury Polskiej, Na zebraniach i sesjach Instytutu wygłosił kilka odczytów³³. Przemawiał też na jego zebraniach okolicznościowych. Występował z prelekcjami i poza Instytutem - m.in. mówił o Przyszłości kultury polskiej na dwudziesto-pięcioleciu katedry literatury polskiej w Columbia University (25 IX 1941), wygłosił po francusku odczyt Genealogia współczesnej literatury polskiej w Montrealu i Qucbec (w styczniu 1943), zabierał głos na wieczorze «Wiadomości», zorganizowanym w Nowym Jorku 25 kwietnia 1951 roku, w nowojorskiej Poradni Społecznej wystąpił z pogadanką o Ignacym Paderewskim (1952). W roku 1942 przemawiał w imieniu Koła Pisarzy Polskich na audiencji u króla jugosłowiańskiego Piotra II w Nowym

³²    Mieczysław Giergielewicz, Twórczość poetycka [w:] Literatura polska na obczyźnie 1940-1960. Praca zbiorowa [...], pod red. Tymona Terleckiego, t. I. Londyn 1964, s. 42.

³³    Były to odczyty następujące: Powieść od Młodej Polski do dni ostatnich (21 XTI 1942); Poezja polska XVIII wieku (18 I 1943); Literatura polska (12 III 1943 - tekst wydany później po angielsku jako odbitka z anglojęzycznego biuletynu Instytutu); Poezja Warszawy (12 X 1944); Mickiewicz wczoraj i dzisiaj (3 V 1945); Literatura polska i literatura w Polsce (1952); być może i inne.

Jorku. Zapewne wykaz ten nie wyczerpuje wszystkich wystąpień poety z lat jego pobytu w Stanach.

Jak poprzednio w Warszawie i Paryżu, tak i tu szybko nawiązał rozgałęzione kontakty towarzyskie. W kręgu przyjaciół i znajomych Lechonia znajdowali się tu przede wszystkim emigranci, jak on przybyli z Polski i Europy, wśród nich Kazimierz Wierzyński, Józef Wittlin, do roku 1942 (kiedy to nastąpiło gwałtowne zerwanie spowodowane różnicą poglądów politycznych) - Julian Tuwim. Ale też rysownik i malarz Zdzisław Czermański, Artur Rubinstein, znakomity dyrygent Artur Rodziński, malarz Rafał Malczewski, były ambasador i szef poety z Paryża Juliusz Łukasiewicz, aktorki Maria Modzelewska i Stanisława Nowicka, dyplomata Jan Wszelaki i żona jego, Maria, wiele osobistości ze świata polityki, literatury i sztuki. Wśród przyjaźni, którym wiele zawdzięczał w zakresie pomocy materialnej i życiowej, wymienić przyjdzie bodaj trzy: Irenę Warden-Cittadini i Cecylię Burr (milionerki polskiego pochodzenia) oraz od lat warszawskich zaprzyjaźnioną ze skamandrytami rzeźbiar-kę, z dawna żonę amerykańskiego dyplomaty - Irenę Wiley. / W pierwszej połowie roku 1952 Lechoń rozpoczął pracę w radiu „Wolna Europa”. Prowadził tu cykl audycji literackich, sam również uczestniczył w dyskusjach przed mikrofonem i wygłaszał liczne pogadanki radiowe.

Dorobek literacki okresu amerykańskiego - to zbiory poezji: Lutnia pp_Bekwarku (1942), obejmujący też wiersze wcześniejsze, od przedwojennych poczynając; Aria z kurantem (1945); -cykl Marmur i.róidj gromadzący niemal wyłącznie utwory z lat 1950-1953, planowany jako oddzielna książka, ale ostatecznie wydrukowany jako całość dopiero w Poezjach zebranych 1916-1953 w roku 1954; /wreszcie spora garść wierszy rozproszonych, głównie z ostatnich-trzech lat życia poety, niemal bez wyjątku opublikowanych w prasie literackiej] W tym też czasie Lechoń pisze dramat Godzina przestrogi, rozpoczęty przed wojną, nigdy nie ukończony (jego fragmenty pojawiły się w czasopismach

' ItN l/25(i (l.eehoń: Poezje.)