Obraz5 (116)

W naukach społecznych zagadnienie podmiotowości rozpatruje się zatem w ; ch perspektywach wzajemnie się uzupełniających. Raz mówi się o pod-c:::c wości jednostkowej. Człowiek ma świadomość swej odrębności od innych c -:: i świata natury, ma też świadomość własnego życia psychicznego, własnej mr-mmej natury głęboko skrytej i niedostępnej innym ludziom. Zawiera swois-r rdzeń psychologiczny, nieredukowalny do innych stanów i struktur, rdzeń im mimiczny i niepowtarzalny. Dzięki niemu ma on poczucie tożsamości T.iir.ych działań, myśli i czynów, poczucie identyczności w różnorodności. ? z.: zienologicznie pierwotne „Ja” jest źródłem percepcji świata rzeczywistego . niekiedy samego siebie. Analizując własne „Ja” człowiek dociera do jądra roimiotowości i napotyka barierę autopercepcji. „Ja” myśli o sobie samej. Źródło myśli staje się przedmiotem tych myśli.

Perspektywę drugą w badaniach nad podmiotowością w naukach społecznym wyznaczają studia nad jednostką w społecznym tle. Jednostka żyje wśród mny;h i inni są punktem odniesienia dla jej działań, weryfikacji myśli i przed-nmiem pragnień. Naturą ludzkiej podmiotowości są inne podmiotowości, ■=■ m: rych ona sama się niejako przegląda. Uzyskujemy poczucie tożsamości z: zrzez odniesienie naszych działań do działań podejmowanych przez inne :s: :y. Podmiotowość kreuje się w interakcjach społecznych.

Interesującą koncepcję ludzkiej podmiotowości przedstawił J. Szczepański 1PS S. 1995). Autor wyraża pogląd, że człowiek funkcjonuje naraz w dwóch m■eczywistościach. Raz w świecie społecznym, świecie pełnym powiązań, ukła-r:~ personalnych, zależności służbowych, towarzyskich i rodzinnych. Społeczeństwo raczej wymusza na jednostce określone formy zachowania niż samo p: iiye się wpływom pojedynczych osób. Drugą rzeczywistość wyznacza życie m nętrzne człowieka, świat jego myśli, uczuć, wyobraźni, jego najskrytsze intymne marzenia, jego doświadczenia obce dla innych osób, wreszcie jego i.ezpienia egzystencjalne związane z twórczym niepokojem i cierpienia będące _ miałem codziennego życia Ten drugi wymiar związany jest z indywidualnoś-:. i : złowieka. Właśnie w tej rzeczywistości, która wyznacza granice indywidua-m i sci człowieka, jest on podmiotem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Tutaj : z: wiązuje inny porządek, inna chronologia wydarzeń, inny rytm funkcjono-w=nia. Ten świat wewnętrzny jest prawdziwie wolnym światem człowieka, tylko tu ma on pełny wpływ na zdarzenia. Koncepcja indywidualności ma i inak swoje ograniczenia. Dotyczą one relacji podmiotowości ze światem zewnętrznym. Blokady komunikacji ze społeczeństwem mogą prowadzić do i smykania się człowieka tylko w rzeczywistości stworzonej przez jego wyobraźnie. a w efekcie do stanu chorobowego. Z kolei nadmierne otwarcie na świat lewnętrzny może przyczynić się do redukowania jego intymności i zubożania z: dmiotowości. Pytanie dotyczy zatem określenia granic otwierania się lub i smykania się człowieka w jego indywidualności.