Obraz6 (118)

stowarzyszenia sąsiedzkie, chóry amatorskie, spółdzielnie itd. Są to poziome struktury organizacji społecznej, niejednokrotnie powstałe w celu rozwiązywania problemów publicznych. Cechuje je dobrowolne zaangażowanie na rzecz dobra wspólnego, wyzwolenie aktywności społecznej, skłonność do współpracy i budowa wzajemnego zaufania. Sieci obywatelskiego zaangażowania ułatwiają komunikację społeczną i wyrabiają skłonność do kompromisu. Kluczową tezą Roberta Putnama jest stwierdzenie, iż kapitał społeczny wspólnot obywatelskich, charakteryzujący się wysokim poziomem wzajemnego zaufania, normami zaangażowania na rzecz dobra publicznego i gęstą siecią stowarzyszeń publicznych, sprzyja wzrostowi gospodarczemu.

Zagadnienie 22

Zgodnie z tym podejściem kapitał społeczny, nie może powstawać jedynie na skutek podejmowanych na bieżąco racjonalnych decyzji wynikających z kalkulacji jednostek, lecz jego generowanie związane jest z przynależnością kulturową. Składa się więc z czynników kulturowych (takich jak zobowiązania, oczekiwania, zaufanie) i jako taki jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania nowoczesnych, racjonalnych instytucji ekonomicznych i politycznych. W ujęciu kulturowym jest on zasobem o długookresowym charakterze, który nie zmienia się szybko. W tym kontekście można go postrzegać jako trwałą cechę struktur społecznych , której kształtowanie zabiera nierzadko setki lat. Poszczególne społeczeństwa różnią się między sobą dziedzictwem kulturowym, a więc i jakością poszczególnych składowych kapitału społecznego, co ma wpływ na życie społeczno-gospodarcze krajów. Najważniejszą formą kapitału społecznego jest zdaniem Fukuyamy zaufanie, które wraz z normami wzajemności, lojalności, uczciwości, rzetelności i odpowiedzialności, zwiększa zdolność jednostek do współpracy i skłonności do tworzenia trwałych więzi w społeczeństwie.

W swojej koncepcji kapitału społecznego Fukuyama wyraźnie zaakcentował, że jako atrybut struktur społecznych, zasób ten nie może być poddawany bezpośredniej kontroli rządu. Niemożliwa jest bowiem całkowita zmiana czynników kulturowych na skutek ingerencji państwa, trudno także zmusić jednostki do stowarzyszania się, obywatelskiego zaangażowania i większego wzajemnego zaufania. Państwo może jedynie wspierać rozwój kapitału społecznego głównie przez edukację- jako narzędzie socjalizacji w kierunku pożądanych w społeczeństwie norm- oraz poprzez dostarczanie takich dóbr publicznych, jak bezpieczeństwo i prawa własności

Francis Fukuyama był chyba pierwszym badaczem, który "postawił kropkę nad i" zauważając, że więzi społeczne tworzą się zarówno z pobudek altruistycznych (z myślą o działaniu na rzecz dobra wspólnego), jak i egoistycznych (z myślą o korzyściach osobistych). W praktyce obserwuje się regiony, w których zupełnie nieobecna jest działalność społeczna pierwszego rodzaju, a rozwijają się więzi wynikające z motywacji egoistycznych — z "pragmatycznej kooperacji ekonomicznej i wspólnego interesu", jak to określił Tomasz Grosse.

Jak pisze F. Fukuyma "najbardziej efektywne organizacje tworzone są w obrębie społeczności wyznających te same normy etyczne" W odniesieniu do sieci oznacza to, iż najbardziej korzystne, według tego kryterium, wydają się powiązania regionalne. Widać to wyraźnie na przykładzie japońskich sieci dostaw - keiretsu. Społeczeństwo japońskie, zdaniem badaczy kapitału społecznego, charakteryzuje się jego wysokim poziomem, a jego źródłem są głównie kultura narodowa oraz znaczny protekcjonizm państwowy wzmacniający wewnętrzne struktury powiązań przedsiębiorstw. Wysoki potencjał społeczny Japonii przejawia się w trudnych do odtworzenia w innych warunkach społecznych sposobach nawiązywania i prowadzenia współpracy gospodarczej. Nie negując udziału racjonalnych przesłanek, można stwierdzić, iż struktury keiretsu powstały głównie jako odzwierciedlenie wielu kulturowych wymiarów Japonii. Lekceważąc te zależności w trakcie przenoszenia i stosowania zasad typowych dla keiretsu w innym otoczeniu socjo-kulturowym można spodziewać się niepowodzeń., a już z pewnością nieporównywalnie mniejszych niż oczekiwane korzyści wynikających ze współpracy w ramach sieci.