Obraz6 3

Teorie pielęgniarstwa

Ponieważ zostały omówione w punkcie 1.6, w tej części ukazane zostaną tylko tc prawdy, które są konieczne do zobrazowania roli. jaką odgrywają w indywidualizm cji opieki pielęgniarskiej.

Uwaga. Teorie pielęgniarstwa to jeden z kilku tematów, stanowiących przedmiot coraz szerszego zainteresowania społeczności pielęgniarskiej (choć nie wy. łącznie).

Mianem tym przyjęło się określać zbiór nie zawsze jednorodnych opracowań, powstałych za sprawą sporej grupy aktywnych intelektualnie pielęgniarek (teoretycy pielęgniarstwa). W wyniku racjonalnej analizy prawd dotyczących przede wszystkim: podmiotu opieki, zdrowia i czynników mogących je zakłócać oraz pielęgnowania, doprowadziły do opisania rzeczywistości opiekuńczej, sformułował) istotne uogólnienia i prawa.

Teoretycy pielęgniarstwa: pielęgniarki, mające duże doświadczenie zawodowe (najczęściej były bezpośrednio związane z praktyką), które przez swój wkład przyczyniły się do rozwoju pielęgniarstwa jako nauki.

Rodowód teorii pielęgniarstwa

•    miejsce narodzin: Anglia, później USA,

•    czas narodzin: druga połowa XIX wieku (1860 r., Florencc Nighlingale),

•    uwarunkowania: chęć profesjonalnego pomagania potrzebującym, oparta na założeniach, wnioskach i uogólnieniach, na wiedzy, a nic tylko dobrych chęciach i intuicyjnym podejściu do opieki.

Uwaga. O znaczeniu teorii pielęgniarstwa dla praktyki opiekuńczej niech zaświadczy ra.in. fakt, że w 1986 r., prawic wszystkie kraje europejskie, w tym i Polska, były diagnozowane przez Europejskie Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Kopenhadze (Dania) pod kątem wykorzystywania określonych teorii pielęgniarstwa w pracy z podmiotem opieki.

Teorie pielęgniarstwa w Polsce

Na pewno nie możemy pochwalić się tym, że przed rokiem 1986 dla potrzeb praktycznego zindywidualizowanego pielęgnowania celowo i planowo wykorzystywaliśmy którąś z uznanych w światowym pielęgniarstwie „klasycznych teorii*’. Może nieco lepiej było z prezentacją własnych przemyśleń, uogólnień i propozycji.

W 1983 r. R. Hutner opublikowała artykuł zatytułowany „O rozwoju teorii pk' lęgnowania” (Hutner, 1983), a B. Dobrowolska i Z. Putkicwicz pisali o model⁸ teoretycznym jedności organizmu ze środowiskiem i proponowali, aby przyjąć ęO dla potrzeb rodzimego pielęgniarstwa (Dobrowolska, Putkicwicz, 1983).

W 1985 r. po raz pierwszy w Polsce do programu nauczania na Wydziale Pieły gniarskim Akademii Medycznej w Lublinie (obecna nazwa: Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu) wprowadzony został odrębny przedmiot nauczania: „Teoria pk" lęgnowania” (z czasem przemianowany na „Teorię pielęgniarstwa”). Nie oznaczał® to jednak, że przynajmniej wybrane założenia (np. F. Nightingale. V. Henderson, D. Orem) znalazły powszechne odzwierciedlenie w praktycznym pielęgnowaniu.

Dziś nic sposób dochodzić przyczyn tego stanu. Warto natomiast analizować stopień zainteresowania rodzimej praktyki, przynajmniej „klasycznymi” teoriami.

Teorie pielęgniarstwa — istota

Najogólniej można powiedzieć, że treścią teorii pielęgniarstwa są uogólnienia, które określają i opisują podstawy praktyki pielęgniarskiej oraz wyjaśniają prawa nią rządzące.

Przyjmuje się, że dzięki oparciu pielęgnowania pojedynczej osoby (lub grupy ludzi) na założeniach jednej wybranej teorii (lub nawet kilku) można w sposób racjonalny, jednocześnie bez większych nakładów,

• wpływać na charakter opieki.

Oznacza to, że można świadczyć opiekę nastawioną np. na:

-    zaspokajanie potrzeb biopsychospolecznych podmiotu opieki (np. według założeń V. Henderson),

-    inwestowanie w działania samoopiekuńcze (np. D. Orem),

-    wzmacnianie możliwości radzenia sobie zc stresem pochodzenia zewnętrznego i(lub) wewnętrznego (np. B. Neuman)

Pielęgnowanie zindywidualizowane — podsumowanie

We współczesnym pielęgniarstwie, w tym w pielęgnowaniu, indywidualizacja opieki nad pojedynczą osobą (rodziną, grupą ludzi)

• nic może być sprawą przypadku.

Jest istotą tej opieki, jej „filozofią”, dlatego wymaga świadomego i celowego inwestowania w nią.

2.7.1

Podstawy teoretyczne zindywidualizowanego pielęgnowania

Zostało przyjęte, że określenie

-    podstawy teoretyczne pielęgniarstwa oznacza ogół usystematyzowanych wiadomości pielęgniarstwa jako nauki, istotnych dla pielęgnowania.

Zakres treści przewidzianych do zaprezentowania w tym rozdziale ogranicza pojęcie „podstawy teoretyczne” do obszaru zindywidualizowanego pielęgnowania. Oznacza to, że

-    przedmiot zainteresowania zamknie się w obrębie trzech zmiennych: procesu pielęgnowania, primary nursing i teorii pielęgniarstwa (zasygnalizowanych w podrozdz. 2.7), pomiędzy którymi zachodzą określone relacje (ryc. 2.22).

103