Obraz2 (20)

ko zdolne jest identyfikować potrzeby innych osób i chce podjąć działania w celu ich zaspokojenia. Sullivan (1953, 1972) twierdzi, że empatyczna komunikacja jest jednym z ważniejszych narzędzi uczenia w dzieciństwie.

Zdaniem Kohuta, w trakcie empatycznej komunikacji pomiędzy dzieckiem a rodzicami rozwija się podstawowa instancja regulacji psychicznej - self. Dla rozwoju sęif znaczenie ma charakter reagowania rodziców na przeżycia dziecka. Jeżeli rodzice dzielą doświadczenia dziecka, maąmo szanse poznawać własne procesy psychiczne za pośrednictwem przeżyć rodziców. W procesie empatycznej komunikacji, gdzie dziecko pełni rolę zarówno nadawcy, jak i odbiorcy, własne doświadczenie staje się dla niego faktem w pewnym sensie zewnętrznym. Jeżeli matka stale ignoruje przeżycia dziecka lub zwykle jej reakcja jest nieempa-tyczna (np. gdy dziecko płacze, zwraca uwagę, że jest za głośno, a nie, że cierpi), ma ono ograniczone możliwości uczenia się swego self. Ta obserwacja Kohuta jest doskonałą ilustracją tezy o społecznym negocjowaniu jako drodze nabywania wiedzy o święcie, w tym o sobie samym, oraz roli, jaką w tym procesie odgrywają kontakty empatyczne.

Drugi ważny proces dla rozwoju self to empatyczne uczestnictwo dziecka w osobistych przeżyciach rodziców. Nie posiadając sprawnej struktury regulacyjnej, dziecko nabywa w toku socjalizacji schematy podstawowych regulacji, reakcji. Uczy się ich dzieląc przeżycia - sposoby reagowania rodziców, a następnie używając ich w samodzielnych kontaktach z rzeczywistością. Jeżeli rodzice nie ujawniają swych przeżyć lub reagują na zdarzenia w sposób chaotyczny, wycofujący się, niezdecydowany lub lękowy - dziecko pozbawione jest doświadczenia sprawnej i skutecznej regulacji stosunków z otoczeniem. W konsekwencji jego własne self nie rozwija swych regulacyjnych możliwości i dziecko pozostaje bezradne i zagubione wobec biegu zdarzeń.

Podsumowując, można powiedzieć, że brak komunikacji empatycznej pomiędzy dzieckiem a jego otoczeniem społecznym prowadzić będzie do uformowania się słabo rozwiniętej regulacji psychicznej, a szczególnie jej aspektów normatywnych.

Głęboka rozbieżność pomiędzy sposobem przeżywania rzeczywistości przez rodziców i indywidualnym sposobem przeżywania jej przez dziecko doprowadzić może do utrzymywania się wewnętrznie niespójnej struktury psychicznej. Opóźnienie lub trudności z wkroczeniem w stadium dojrzałej komunikacji empatycznej stworzyć może młodemu człowiekowi problem w odkrywaniu własnej tożsamości i uformowaniu samodzielnie funkcjonującego aparatu regulacji psychicznej.

Rola komunikacji empatycznej w procesie psychoterapii

Zjawisko empatii tradycyjnie rozważane jest w kontekście psychoterapii. W niektórych podejściach postawa empatyczna uważana jest za podstawowe narzędzia pomagania. Kohut twierdzi, że pomiędzy terapeutą i pacjentem toczy się empatyczna komunikacja i obydwaj wzajemnie uczestniczą w swych doświadczeniach. Przykładem pełnego wykorzystania komunikacji empatycznej w terapii jest metoda Mehrera (1983), której celem jest pełna rekonstrukcja dziecięcych doświadczeń pacjenta. Aktualizacja tych przeżyć to długotrwały proces przywoływania z pamięci wspomnień, ich selekcjonowania, wreszcie przeżywania ich na nowo. W tym procesie pacjent i terapeuta porozumiewają się em-patycznie, co ułatwia pacjentowi artykulację i wyodrębnienie wszystkich ważnych elementów doświadczenia. Tylko drogą empatii terapeuta może pojąć przeżycia pacjenta, a pacjent - odebrać wskazówki terapeuty tak, aby kierowały go one ku pełnej aktualizacji dawnych doświadczeń, pomimo naturalnych luk w pamięci, dezorientacji, tłumienia, intelektuałizacji itp. Różni autorzy rozmaicie wyjaśniają przyczyny, z powodu których zjawisko empatii uważane jest za istotny czynnik zmian zachodzących podczas psychoterapii. Zwykle akcentowane są dwie konsekwencje empatii: głębokie zrozumienie pacjenta, umożliwiające mu poznanie samego siebie, oraz dostarczenie mu poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, płynącego ze świado-