mg0016

jgQ 3. Język w Internecie

Liczne fragmenty tej książki przynoszą odpowiedź na pytanie 3., pozostałe wymagają obszernego omówienia, które przedstawię w innym miejscu²⁰¹.

Przykłady dowodzące pragmatycznojęzykowego oddziaływania Internetu można by mnożyć, nas jednak interesuje nie tyle jego wpływ na użycie języka poza siecią, ile przede wszystkim możliwie wyczerpująca charakterystyka, która by pozwoliła rozeznać się w komunikacyjnej i językowej specyfice Internetu.

3.8. Zróżnicowanie języka a Internet

Przedmiotem dalszej analizy będzie stosunek polszczyzny używanej w Internecie do języka ogólnopolskiego. Terminy „polszczyzna internetowa”, „język polski używany w Internecie”, które spotyka się często w prasie, sugerują, iż istnieje jakaś odmiana językowa tego typu²⁰². Bez wątpienia możemy przyjąć, iż są to określenia sytuujące język polski używany w tej sieci komputerowej w odniesieniu do innych odmian i charakteryzujące go jako w pewien sposób odmienny od polszczyzny „niesieciowej”. Język używany w Internecie musi obsługiwać wiele różnych i bardzo specyficznych sytuacji komunikacyjnych, wcześniej nie znanych, toteż proces krystalizowania się internetowych pododmian języka ogólnopolskiego można już obserwować, mimo że chodzi o zjawisko bardzo młode. Owe pododmiany to wyspecjalizowane warianty językowe, które przeważnie wykazują wyraźne podobieństwo z gwarami środowiskowymi lub specjalistycznymi.

²⁰¹W październiku 2005 r. na posiedzeniu Komisji Kulturyjęzyka PAN przedstawiłem referat „Kultura języka a Internet”, który ukaże się również drukiem.

²⁰² Brytyjski językoznawca Roger Fowler sądzi, że „użytkownicy języka nie muszą zdawać sobie sprawy z występowania określonych jego odmian, a tym bardziej mieć dla nich nazw [...]. O uznaniu jakiegoś sposobu dyskursu za odmianę języka decydować może po prostu odpowiednia .reakcja* ze strony odbiorcy, z punktu zaś widzenia językoznawcy - fakt, że ów sposób «daje się opisać* czy odznacza się spójnością. [...] odmiana nie musi stanowić pełnego, autonomicznego systemu językowego”, zob. Fowler (1989).

Język internetowy, jak uogólniająco będę go w dalszej części tej pracy nazywać⁸⁰³, jest w dużym stopniu odbiciem języka codziennej komunikacji i bez oparcia w tym języku nie mógłby funkcjonować, zresztą podobnie jak inne odmiany językowe. Na razie, dopóki nie po*\v? znamy bliższej charakterystyki, można go scharakteryzować jako język używany w internetowych typach komunikacji. Oprócz języka używanego w Internecie należy wyodrębniać język funkcjonujący w Internecie. Korzystam tu ze wspomnianego wcześniej rozróżnienia tekstów pry mamie i wtórnie internetowych. Te pierwsze stanowią przypadki użycia języka w sieci, drugie są internetowym przekazem tekstów powstałych poza nią. W wypadku tekstów prymamie internetowych nadawca znajduje się w środowisku internetowym i tworzy tekst pisany (elektroniczny), uwzględniając mniej lub bardziej świadomie charakter kanału przekazu. Teksty wtórnie internetowe powstają poza siecią, zwykle jako pisane, a następnie poddawane są procesowi adaptacji do nowego medium. Adaptacja ta nie narusza - przynajmniej w ogromnej większości wypadków - samej warstwy językowej (werbalnej i gramatycznej), lecz modyfikuje pragmatyczne otoczenie tekstu, ramę komunikacyjną, a w szczególności warunki jego odbioru, w związku z czym za element tekstu szczególnie podatny na modyfikację trzeba uznać strukturę gatunkową.

Oznacza to, że każdy z gatunków pisanych może mieć wariant elektroniczny, i co za tym idzie, każda z pisanych odmian językowych może swój wariant elektroniczny wykształcić.

Wydaje się, że znaczne tempo, w jakim te zjawiska zachodzą, spowodowane jest przede wszystkim faktem, iż w tworzeniu tekstów internetowych bierze udział bardzo wielka liczba osób, o wiele większa niż przy tworzeniu tekstów drukowanych. Inna z ważnych przyczyn dynamiki omawianego zjawiska to elektroniczna forma utrwalenia, ułatwiająca przetwarzanie tekstu i jego obieg.

Punktem odniesienia dla dalej następujących uwag będzie znana typologia Aleksandra Wilkonia (1987: wyklejka po s. 110), zgodnie z nią można określić język internetowy jako odmianę pisaną języka ogólnego.

²⁰³ W publikacjach anglojęzycznych pojawiają się zręczne terminy netspeak, cy-berspeak.