Obraz8 (41)

152

CH₃COOH    HOOCCOOH    CH3CHCH2COOH

Cl

kwas etanowy    kwas etanodiowy    kwas 3-chloro butanowy

Znane i stosowane są także inne sposoby tworzenia nazw kwasów a oprócz tego liczne, często spotykane kwasy mają powszechnie przyjęte nazwy zwyczajowe. Przykłady zawiera tabela 9.1.

Tabela 9.1. Niektóre często spotykane kwasy karboksylowe

Wzór	Nazwa systematyczna	Nazwa zwyczajowa
HCOOH	metanowy	mrówkowy
CH3COOH	etanowy	octowy
CH3CH2CH2COOH	butanowy	masło wy
CH3(CH2)i6COOH	oktadekanowy	stearynowy
ch2=ccooh	2-metylopropenowy	metakrylowy
ch3
HOOCCOOH	etanodiowy	szczawiowy
HOOCCH2CH2COOH	butanodiowy	bursztynowy
HOOC(CH2)4COOH	heksanodiowy	adypinowy
C6H5COOH	benzenokarboksylowy	benzoesowy
CH3CHCOOH	2-hydroksypropanowy	mlekowy
OH
HOOCCH - CHCOOH	2,3-dihydroksybutanodiowy	winowy
OH OH

9.2. Kwasy karboksylowe są kwasami silniejszymi od alkoholi i fenoli

W wodzie kwasy karboksylowe dysocjują według równania:

RCOOH + H₂0

RCOO' + H3O

Najczęściej jednak dysocjację kwasów zapisujemy w uproszczony sposób, bez uwzględniania udziału wody:

RCOOH |    » RCOO* + H⁺

Dla większości kwasów RCOOH wartości pK, zawierają się w granicach 4-5. Są to zatem słabe kwasy, ale znacznie silniejsze od wody i od alkoholi (pK« w granicach 16 - 20). Dlatego sole kwasów powstająw reakcji z wodorotlenkami metali i nie ulegają całkowitej hydrolizie w roztworach wodnych, w przeciwieństwie do alkoholanów metali.

CH3COOH + NaOH -► CH₃COONa + H2O

octan sodu

W systematycznej nomenklaturze octan sodu należałoby nazwać etania-nem sodu, ale raczej nie używa się tej nazwy

2 CH3COOH + Ca(OH)2 -► (CH₃COO)2Ca + 2 H2O

octan wapnia

HOOCCOOH + 2 NaOH -* NaOOCCOONa + 2H₂0

szczawian sodu

Ćwiczenie 9.1. Napisz wzory soli a-c

a)    wodoroszczawian sodu

b)    butanodian sodu

c)    mleczan sodu.

Dysocjacja kwasów karboksylowych polega na rozpadzie wiązań O-H, tak samo jak dysocjacja alkoholi, a jednak alkohole mają o wiele słabsze własności kwasowe niż kwasy karboksylowe. Zjawisko to jest jednym z przykładów wpływu budowy cząsteczki na własności wiązań formalnie jednakowych.