Obraz4 (12)

100    _TOŻSAMOŚĆ CZŁOWIEK*

Wymienione dotąd zastosowania spontanicznej dramatyzacji stanowią jedynie zarys możliwości wykorzystania siły jej oddziaływania na zachowanie osób i ich funkcjonowanie psychiczne. Pełny opis zawartego w metodzie psychodramatycznej potencjału wpływania na ludzi oraz zakresu, dziedzin i sposobów jego użycia znajduje się w, poświęconej improwizowanej dramatyzacji, monografii Gabrieli i Czesława Czapowów, którzy piszą:

„Mówiąc o psychodramie, mamy na myśli zachowania się pojedynczej osoby lub interakcje celowo odtwarzające zdarzenia wyróżnione ze względu na daną sytuację czy też ze względu na dane kategorie reagowania. Są to przy tym zachowania się lub interakcje, które ze względu na ich wynik, ujmowany jako rezultat tego odtwarzania, stanowią odmianę czynności skierowanych na otoczenie; polegają one na oddziaływaniu, którego przedmiotem są inni ludzie” (Czapów, Czapów, 1969, s. 9).

Opisywane w Psychodramie oddziaływania na innych ludzi „...są oddziaływaniami na ich psychiczne procesy i mechanizmy”. Ze względu na stosowane środki, wywieranie wpływu na ludzką psychikę może się odbywać różnymi sposobami. Czapowowie równocześnie wymieniają kilka metod oddziaływania na indywidualną rzeczywistość człowieka. Można na nią wpływać poprzez przekształcanie materialnego środowiska, w którym człowiek żyje, poprzez działanie „...na jego organizm, dokonując w sferze systemu nerwowego przekształceń za pośrednictwem środków mechanicznych czy chemicznych”, można wreszcie „...oddziaływać na ludzką psychikę za pośrednictwem symboli” (Czapów, Czapów, 1969, s. 9). Ostatni ze sposobów wpływania na osobową rzeczywistość jest domeną psychodramy, którą autorzy traktują przede wszystkim jako technikę „...kształtowania czynności innych ludzi”, „...dochodzenia do pewnych celów ...”, wyznaczanych wymaganiami, jakie społeczeństwo stawia osobom i podejmowanym przez nie działaniom (Czapów, Czapów, 1969, s. 11). Czapowowie szeroko zakreślają możliwości wykorzystania spontanicznej dramatyzacji. Jako technika wywierania wpływu na zachowanie i psychikę osób, psychodra-ma może znaleźć zastosowanie nie tylko w diagnozie i psychoterapii, ale również w wychowawczej aktywności rodziców i nauczycieli. Psychodra-ma jest bowiem, zdaniem Czapowów, narzędziem „...kształtowania zachowań człowieka, ujmowanego zarówno w skali jednostki, jak i w skali tej czy innej zbiorowości”. Autorzy dostrzegają więc „...nie tylko psychotechniczne, ale i socjotechniczne wykorzystanie improwizowanej dramatyzacji” (Czapów, Czapów, 1996, s. 11).

Poglądy Czapowów warto porównać z koncepcją Moreno, będącą podstawą stosowania psychodramy. Porównanie takie obrazuje przemiany, które w ciągu kilkudziesięciu lat dokonały się w teorii spontanicznej dramatyzacji. Po pierwsze, autorzy Psychodramy w sposób odmienny niż Moreno przedstawiają skalę uzależnienia człowieka od kulturowo-społecz-nych oddziaływań. Na podstawie lektury ich monografii możliwości środowiskowego warunkowania osób wydają się nieograniczone. W związku z tym - po drugie - prezentowany w Psychodramie cz owie przestaje być