P030511 29 [01]

BOHATER W ŚWIECIE WARTOŚa xxra

— miewał trudności z ustaleniem, czy to Mordas kręci się wokół tokarki, czy tokarka wokół Mordasa^{1 2}.

ów homo instrumentalis z powieści socrealistycznej został w Pierwszym kroku w chmurach zastąpiony przez homoprivatus³.

W centrum zainteresowania Hłaski stanął bowiem indywidualny człowiek, jego osobiste przeżycia i zranione uczucia, jego wstydliwe nieraz słabości i zwątpienia, jego głód wartości moralnych. Bohaterowie opowiadań przedkładają własne emocje i przeżycia ponad zbiorowe uczucia i zobowiązania, a to przejście od odczuwania zbiorowego do indywidualnego zaznacza się także Iw konstrukcji narratora opowiadań z debiutanckiego tomu Hłaski: pierwsza osoba liczby mnogiej z Bazy Sokołowskiej i Robotników przechodzi w pozostałych opowiadaniach w pierwszą lub trzecią osobę liczby pojedynczej^

Bohaterowie Pierwszego kroku w chmuradTsą sentymentalni i romantyczni. Jeden z krytyków napisał, że w opowiadaniach Hłaski umarł Konrad, narodził się Gustaw⁴, i to odwołanie do literatury romantycznej wydaje się trafne, zważywszy, że bohaterowie prozy Hłaski pod wieloma względami przypominają herosów tamtej epoki. Punktem odniesienia jest tu jednak raczej stereotyp romantycznego bohatera utrwalony w potocznej świadomości; postaci zaludniające świat przedstawiony Pierwszego, kroku w chmurach cechuje bowiem podporządkowanie myślenia i działania emocjom, dramatyczne przeżywanie nieszczę* śliwej miłości, samotność i poczucie dysharmonii ze światem zewnętrznym („Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”⁵). Z drugiej strony na konstrukcji bohaterów prozy Hłaski zaważyła fascynacja pisarza amerykańską literaturą oraz

1

M. H łask o, Na marginesie opowieści Hemingwaya, czyli o pięknie

2

pracy, „Po prostu” 1955, nr 18.

3

Por. W. Wielopolski, Młoda proza polska...

4

| S. Stabro.W bursztynowej kuli (O twórczości i legendzie Marka Hłaski) [w:] Kaskaderzy literatury pod red. E. Kolbusa, Łódź 1986, s. 65.

5

i A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod, IV. UcztaI w. 419.