P1010065 (10)

Tabela 4>

Średnia względna ilość światła w drzewostanie'. ■ _r (świetlne minimum i zapotrzebowanie na światłoms (Lyr i in. 1967)

	Średnia względna ilość	Minimum .\m
Gatunek	światła	świetlne ' a
	%	% j
Brzoza brodawkowata	37	11
Modrzew europejski	31	20
Sosna zwyczajna	27	10
Jesion wyniosły	24	17 |
Limba	14	5
Dąb szypułkowy	8	4 -J
Świerk	6	28
Jodła	6	2
Buk	5	1,6 |

Wilgotność

Pod względem tej cechy wykazuje również bardzo szeroką amplitudę wymagań. Rośnie bowiem na granicy południowo rosyjskiego stepu przy opadach 400 mm (Astrachań — 150 mm) i w rejonie Reuss Tessin (2000 mm) (Dengler; 1944, Materiały ETH).

Występuje na glebach bardzo suchych (sztucznie uprawiana jest nawet na terenach półpustynnych), zajmuje także na nizinach tereny podmokłe/| torfowiska. Najlepsze warunki wzrostu znajduje na glebach świeżych z małymi wahaniami wilgotności. Godne podkreślenia jest, że sosna znosi bardzo dobrze różne warunki wilgotnościowe, ale źle wahania wilgotności. Unika terenów. Zalewowych (Dengler 1944).

Gleba

Występuje w różnych warunkach glebowych: na zwięzłych, zbitych, prawie jałowych, marglistych, piaszczysto gliniastych, piaszczystych glebach, , a także na wrzosowiskach i torfowiskach wysokich. Najlepsze warunki wzrostu znajduje jednak na glebach głębokich (duża głębokość gleby jest jednym z n aj ważniej-^ szych warunków pomyślnego wzrostu sosny, decyduje bowiem o rozwoju systemu korzeniowego), na świeżych piaskach oraz na piaskach gliniastych ! glinach lekkich.

Właściwości fizyczne gleby mają większe znaczenie dla jej dobrego, rozwoje niż właściwości chemiczne. Sosna nie wpływa korzystnie na glebę, dlatego konieczne jest wprowadzanie do upraw sosnowych gatunków domieszkowych (dąb, grab, lipa drobnolistna, olsza szara).

Siedliskowe typy lasu

Sosna z uwagi na swoje wymagania siedliskowe jest gatunkiem głównym, panującym praktycznie na wszystkich siedliskach borowych i borów mieszanych terenów nizinnych i wyżynnych. Na bardzo ubogich piaskach, m.in. fluwiogla-cjalnych i rzecznych tarasów akumulacyjnych, o głębokim poziomie wody gruntowej, wykształcają się jednogatunkowe bory suche ze sporadyczną domieszką, głównie brzozy brodawkowatej. Na glebach świeżych, żyźniejszych, gliniasto-piaszczystych lub na piaskach z gliną w podłożu sosna występuje na siedliskach borów świeżych i borów mieszanych świeżych z udziałem brzozy brodawkowatej, osiki., graba, buka, dębu bezszypułkowego, modrzewia, świerka i jodły (Tyszkiewicz, Obmiński 1963).

Na siedlisku boru wilgotnego sosna tworzy drzewostany świerkowo sosnowe i sosnowo świerkowe (najczęściej w Krainie 11), a w borze mieszanym wilgotnym obok sosny i świerka może też występować dąb bezszypułkowy i szypułkowy.

W roli gatunku panującego lub współpanującego może występować na siedliskach: lasu mieszanego świeżego z dębem szypułkowym i bezszypułkowym, jodłą i bukiem, lasu mieszanego wilgotnego z dębem szypułkowym i jodłą, a także na terenach wyżynnych, na siedliskach: boru mieszanego wyżynnego, lasu mieszanego wyżynnego i lasu wyżynnego z tymi samymi gatunkami, a także ze świerkiem (Kraina V). W górach (Podhale, Tatry) może być gatunkiem głównym na siedlisku boru mieszanego górskiego. Optymalne warunki dla osiągnięcia największego zapasu i wykształcenia najlepszych sortymentów drewna znajduje sosna na siedliskach boru świeżego i boru mieszanego świeżego (Zasady hodowli lasu 1988).

Zagrożenia abiotyczne

W fazie drągowiny niebezpieczeństwo dla gałęzi i drzew stanowi okiść. W tej fazie sosny ulegają śniegołomom. Przy tym sosna ma o wiele mniejsze możliwości regeneracji niż jodła, a także świerk. Cecha ta uzależniona jest jednak od ras klimatycznych. Mniej zagrożone są pochodzenia o wąskiej koronie. Na mróz jest prawie niewrażliwa, a w związku z szybkim wzrostem jest wykorzystywana jako drzewo przedplonowe (Materiały ETH).

Jest odporna na wielkie upały letnie. Sosny o wąskim pokroju koron znoszą bardzo źle silne wahania wilgotności gleby.

Jest odporna na wiatr; pod tym względem wśród gatunków iglastych ustępuje tylko modrzewiom i limbom.

Sosna cierpi od zgryzania, jej okazy regenerują wprawdzie utracone organy, ale powstają wówczas zniekształcone uprawy (Materiały ETH).