P1010640 (2)

Senś zawarty w tej dyrektywie jest tuki, te skladnin i wiersz, zdaniu i weny n wartościami skorelowanymi ze względu na potrzeby składni". Tym skorelowaniem można wytłumaczyć wielowiekowy trwałość wypracowanych w Jobie renesansu formatów i formuł wierszowych, u tak/r ich wieloraka przydatność literacka i pozulilcrucky. Korelację, o której mowa. rozumiemy tak, żc składnia „wymogła" na wierszu rozmiary i ich formuły, natomiast zmetryzowany wers dlu zagwarantowania sobie spójności i prozodyjnej wyrazistości ogranicza w pewnych aspektach składnię.

Kiedy mówimy, że metr sylabiczny gwarantował swobodę składni, rozumiemy to mc jako swobodę w ogóle, pełny niezależność od wersu czy coś w tym rodzaju. Pełna swoboda w sztuce nie istnieje i istnieć nie maże. chodzi więc o swobodę w takim stopniu, w jakim może na niy pozwalać metr. metr bnrdzo specyficzny i zdyscyplinowany. Im więcej konstant metrycznych, tym bardziej ograniczona jest swoboda językowa me tylko na poziomie organizacji składniowej tekstu. Ta podstawowa prawda ma jednak swój specyficzny aspekt w wersyfikacji opartej na metrze sylabicznym. Otóż rozmiary, w których obrębie najlepiej prezentuje swoje walory nowa wersyfikacja; jedenasto-alrzynustozgloskowicc, posiadaj* w zasadzie trzy xygoryi svlnbiczny.ircdniówkowy i rymowy. Wyrażamy przekonanie, żc rygory tc nic były trudne do honorowania w polskim materiale językowym. Zarówno rozmiary sylabicznc wersów, jdc i rozmiary ich członów przy dobrej korelacji z tym materiałem stanowią rygor raczej iluzoryczny, w każdym razie nietrudny do respektowania, a rygor rymowy wersyfikacja nasza spełniała w stosunkowo łatwy i niewyszukany sposób, był to bowiem rym z reguły gramatyczny, który miał szerokie oparcie w systemie końcówek flcksyj-

w icj kwoali M R Miiycnowu, Wlersi. [w:] Wltrtti. Podstawowe kateuorle opita, jw.* T-2h. labds nu s IV Autorka stoi na stanowisku, te o długości /daniu w utworu nawisowym decyduje głównie metr. Nieco Inaczej L Pszczolowskii (DlugoU mewa budowa iśmki. [ w] Poetykii i matematyka, praca zbiór, pod red. M. R. Mayenowcj, Sann IW! i 79 - 96). która mówi o związku pomiędzy struktura rytmiczna a postnciu sModntową wypowiedzi wierszowanej Ponadto o tym /agadnieniu pisali: K. Wóycickl, hemu dtwtfkowa jw IniereMiwali sic lym zagadnieniem również przedstawiciele ■osy)kk(«j <Aoly fprroułiicj Clynjunow Iłrik). a później Tomaszewski. O składniowym wypatnwmu ki.u / KIwMowewicz. Urmrrny składniowe w budowle wlerstu. [w:] Poetka Pomyka Poetlka, Warszawa 1961 a także M Hammond, Pnetlcs synttlX, [w:]

ftOM. JW

nych i komutacyjnych Z punktu wid/enin estetyki rymowania, to znaczy, jeśli putrzeć nn rym pod kntem jego wspóldżwięczności i kompozycyjno-konstrukcyjnych funkcji, rozwiązaniu fonetyczne klauzul wierszy średniowiecznych wydoją się i ciekawsze, i bardziej urozmaicone, a przede wszystkim burdziej pomysłowe. Teraz jednak ta niewyszukana postać rymu ma do spełnienia ważną funkcję konstrukcyjna i spełnia ją wystarczająco dobrze i skutecznie i z całą pewnością lepiej, ni), mógłby ją spełnić rym stary. Bylibyśmy jednak niesprawiedliwi nie odnotowując, że ten gramatyczny w zasadniczym trzonie rym Kochanowskiego ^v był dopełnieniem genialnej prostoty „rzeczy czarnoleskiej".

Na ogół przyjmuje się bez zastrzeżeń tezę, która mówi. Że o rozmiarze zdunia w kompozycji wersyfikacyjncj decyduje metr, na dowód czego przytacza się dane ilościowe, mówiące o tym, żc znakomita większość zdań utworu wierszowanego posiada rozmiar sylabiczny odpowiadający sylabicznej długości wersu i jego członów Jednak to rozmiary wersów są pochodną odpowiednich rozmiarów zdań i cząstek syntaktycznych. które z kolei są pochodną rozmiarów sylubicznych zasadniczego trzonu naszego słownika, w którym wyrazy dwu- i trzysy la bowc stanowią około 75% całości. Chodzi więc o to. żc metr jako całość, a także jego człony, stanowi proste krotności dwu- i trzysylabo-wych wyrazów (zestrojów akcentowych), a w każdym razie rozmiury te łatwo się sumują w rozmiary sylabicznc wersów. Żc lak jest istotnie, niech świadczy fakt. żc kiedy nustępujc konieczność poszukiwania takich słowoform, które realizowałyby odpowiedni rytm akcentowy (stopowy), rozmiary wersów ulegają zmianie, zmienia się bowiem długość zdania: sylabotonizm wprowadzi nowe długości sylabicznc i nowe formuły wersów.

Wykrystalizowanie się typowych rozmiarów metru sylabiczncgo przemawia za takim właśnie rozumowaniem Ograniczenia, jukic metr niewątpliwie nu składnię nukludal. odnosiły się przede wszystkim do możliwości używaniu rozbudowunej hipotaksy, z tym jednuk zastrzeżeniem, że nie potrafimy dziś odpowiedzieć wyczerpująco nu pytanie, w jakim stopniu to ograniczenie wyniku z rygorów wiersza, a w jakim z rygorów języka poetyckiego. Nawet pobieżny ogląd pod tym kątem twórczości poetyckiej prozą potwierdza zdecydowaną przewagę w mej

147