P1050374 (3)

W świetle antypcdagogiki młode pokolenie musi zostać wyzwolone nie tylko spod dominacji rodzinnego patriarchalizmu, ale i spod ucisku państwowego paternalizmu. Badania komparatystyczne w zakresie uzyskanych już zmian w kierunku większej i wcześniejszej wiekowo podmiotowości prawnej dzieci — przeprowadzone przez Christianc Rochefort — ujawniają już pewne sukcesy²⁶. Oto one:

Holandia: prawo do działalności związkowej od 15. roku życia;

Finlandia: prawo do dysponowania własnym kontem w banku od 15. roku życia; Luksemburg: prawo do dysponowania pensją od 14. roku życia; prawo do dysponowania własnym kontem w banku od 14. roku życia; prawo do spisania testamentu od 16. roku życia;

Belgia: prawo do połowy majątku dziedziczonego po rodzicach od 16. roku życia; Anglia: prawo do korzystania z pomocy lekarskiej bez konsultacji z rodzicami od 16. roku życia;

Dania, prawo do przynależności do partii politycznych od 14. roku życia; prawo do samostanowienia w sprawach seksualnych od 14. roku życia;

Francja: prawo do zmiany środowiska rodzinnego w przypadku doznawania przemocy — od 13. roku życia.

Jak ta sytuacja wygląda w Polsce? Czy w naszym kraju istnieje specjalny kodeks praw dziecka? Jakie prawa mają u nas dzieci? Jak się mają prawa dziecka do praw człowieka i obywatela? Czy istnieje w Polsce ruch praw dziecka?

Polscy prawnicy zgodnie przyznają, że prawa człowieka stanowią istotny element dorobku nowożytnej cywilizacji. Ich źródłem są naturalne potrzeby i interesy łudzi i narodu, pewne trwałe ogólnoludzkie wartości, pewien historyczny dorobek ludzkości w dziedzinie cywilizacji i kultury. „Państwo powinno te źródła widzieć wyraźnie i respektować, ustanawiając katalog praw człowieka i w pełni je realizować [..,]’-⁷ — twierdzi Marian Balcerek, badacz praw dziecka w skali międzynarodowej i w naszym kraju.

Polskie prawodawstwo wobec dzieci wyrasta z nurtu pozytywistycznego i jak na razie nic nie wskazuje na to, że zostanie ono zmienione. Oznacza to, że traktuje ono treść ustaw za prawne, bo ustanowione — nawet jeżeli wykraczają one przeciwko podstawowym prawom człowieka (a wykraczają). Pozytywizm identyfikuje prawo z dowolnymi nakazami tego, kto ma władzę. Wynika z tego, że kto nie ma władzy, tego prawa mogą być ograniczone. Chociaż istnieje zastrzeżenie, iż prawo — niezależnie od swego charakteru społecznego — posiada jednak pewne ogólne,

’• Ch. Rochefort, Kinder, Trikont Verlag, Munchen 1978, s. 119. *’ M. Balcerek, Prawa dziecka, PWN, Warszawa 1986, s. 10.

j^wwimmentelnc wanoścr, traktuje swoich odbiorców jednakowo, równo, służąc

'    urscczywistnianiu idei sprawiedUwoici-to jednak -w naszym państwie

.aceogtówme etatystyczny charakter. Losy jednostek są nadmiernie uzależnione ,aiehp«óstwa. Konsekwencją więzi prawa z państwem jest to » że ma ono naturą .^•Jcczną. u nas jeszcze dodatkowo obciążoną pozostałościami ideologii socja-

•.[sncznej    .    .    ,    .    -—.

W Rzeczypospolitej Polskiej nie ma specjalnej ustawy czy karty dekretującej gn*sdscci. Zostały one nakreślone w K.onstytucji. a ich szczegółowe rozwiązanie -niduje są w przepisach z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, siłkżeprawa pracy, prawa administracyjnego i prawa karnego²*. Zgodnie z prawem międzynarodowym za dziecko uważa siej u nas człowieka -w okresie od urodzenia do 13 roku życia, to jest do momentu uzyskania przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych i ustania opieki prawnej ze strony rodziców lub prawnych opiekunów Takwiąc dzieci nie są.podmiotami praw, gdyż nie wolno im korzystać jmchbezpośrednio. Dotyczy to tak praw ustanowionych przez państwo, jak i praw człowieka czy praw dziecka uchwalonych przez ONZ. Widzimy zatem wyraźną sprzeczność między funkcjami założonymi a realizowanymi danego prawa. Z jednej bowiem strony stanowi ono, iż określone w państwie prawa ,,przy sługują •wszystkim obywatelom bez względu na wiek, rasę, pochodzenie, -wyznanie itd. W tym rozumieniu przysługują one również dzieciom, jako obywatelom danego państwa"’ (podkreśl- - B.S.j, z drugiej zaś strony przyjmuje się a priori, że możliwość dokonywania czynności prawnych musi być uzależniona od stopnia rozwoju i od stanu psychicznego człowieka, a co za tym idzie-także od jego wieku.

Prawnicy powołują się na szczególne okoliczności, które sprawiają, że dziecko me jest traktowane jako podmiot prawa, czyli nic ma zdolności wystąpowania w stosunkach prawnych prawa cywilnego i innych praw -w charakterze podmiotu. Wymaga ono ..specjalnej ochrony ze strony dorosłego społeczeństwa ze względu na swoją niedojrzałość psychofizyczną, społeczno-moralną i życiową oraz ze -względu na właściwe dziecku potrzeby. T ę ochronę w imieniu społeczeństwa stwarza dzieciom państwo, ustanawiając obok ogólnych i dostępnych dla wszystkich praw człowieka, również katalog praw dziecka”³⁰. W Polsce jednak takiego katalogu nie ustanowiono.

Konkludując: dzieci mająmniej -wolności, mniej praw, nie są uważane za podmioty t nic są szanowane z tego tytułu nie tylko -w świetle prawa, ale i -w życiu codziennym:' Żadnego z przysługujących im praw człowieka i obywatela nie mogą same realizować i egzekwować. Praktyka życia codziennego potwierdza, że w chwili, kiedy normy

“ Tamże, s. 26. ” Tamie, s. 21. " Tamże. a. 21.