P1070819

cie, opublikowanego przez Waltera Bettenstaedta w r. 1913 (Dos Rathaus zu Posen und seine Herstellung in den Jahren 1911—13). Znamienne dla ówczesnych stosunków w dziedzinie ochrony zabytków było objęcie jej zainteresowaniem głównie obiektów architektury monumentalnej, gdy w tym samym czasie wokół Starego Rynku i przy sąsiednich ulicach ubywało starych kamienic na rzecz wielkich domów handlowych łączących w sobie często po dwie, a nawet trzy pierwotne działki. Stosunki własnościowe nie sprzyjały powstrzymaniu tego procesu; zaledwie co cenniejsze obiekty przed rozbiórką utrwalano na fotografii (znany jest także starszy rysunek trzech domów rynkowych wykonany przez arch. Ferdynanda von Quasta przed ich zburzeniem w 1841 r.). Dopiero jednak w okresie między dwiema wojnami zainteresowanie tymi zabytkami doszło silniej do głosu, głównie w pracach: Marii Wicherkiewiczowej Rynek poznański i jego patryc jat, z r. 1925, oraz Alfreda Grottego o domu mieszczańskim w Wielkopolsce (Das Biirgerhaus in den posener Landen), wydanej w a*. 1932. Wtedy też ugruntowało się przekonanie o konieczności ochrony Starego Rynku jako założenia urbanistycznego i zespołu architektonicznego.

Wkrótce po odzyskaniu niepodległości po I wojnie światowej, w r. 1922 ukazała się monografia Poznań pióra Nikodema Pajzderskiego, omawiająca dzieje sztuki i zabytki miasta. Pozostała ona długo, bo aż po lata pięćdziesiąte jedynym całościowym opracowaniem tego rodzaju i w pewnym stopniu wypełniła lukę jaką stanowił brak polskiego inwentarza zabytków Poznania. Dla rozwoju wiedzy o tych zabytkach zasadnicze znaczenie posiadało powołanie w utworzonym w r. 1919 Uniwersytecie Poznańskim seminarium i katedry historii sztuki pod kierunkiem Szczęsnego Dettloffa; na seminarium tym napisano szereg prac rozwijających problematykę sztuki Poznania i Wielkopolski, inspirowanych zainteresowaniami samego promotora, by wymienić zwłaszcza jego rozprawę Stosunki artystyczne biskupa poznańskiego TJriela z Górki z Norymbergą, wydaną w r. 1919. Spośród tych prac należy wyróżnić źródłowe opracowania: Witolda Dalbora Pompeo Ferrari — działalność architektoniczna w Polsce, wydane w r. 1938, oraz Kazimierza Malinowskiego Muratorzy wielkopolscy drugiej połowy XVIII wieku, wydane znacznie później, w r. 1948. Tu należy także praca Ireny Głębockie j--Piotrowskiej Krzysztof Boguszewski i poznańska szkoła malarska na pocz. XVII wieku (Kronika Miasta Poznania VI 1928). Szczególną rolę w rozpoznaniu grupy zabytków obejmującej rzeźbę średniowieczną w Wielkopolsce odegrała wy-

stawa zorganizowana w r. 1936 w Muzeum Wielkopolskim siłami członków seminarium historii sztuki, utrwalona katalogiem pióra Gwidona Chmarzyńskiego, Wielkopolska plastyka gotycka. Oczywiście po r. 1945 niepomiernie wzrosła liczba prac wykonanych na uniwersytecie, a poświęconych Poznaniowi, stanowiących przeważnie monografie nie opracowanych dotąd zabytków, a także monografie działających tu artystów.

Poważną rolę w rozwoju studiów nad sztuką Poznania odegrało środowisko muzealne związane z Muzeum Wielkopolskim przekształconym w r. 1919 z dotychczasowego „Kai-ser-Medrich-Museum” (otwartego w r. 1904). Z tym środowiskiem można wiązać ważną źródłową pracę dotyczącą malarzy i rzeźbiarzy poznańskich XVII i XVIII w., autorstwa Alfreda Brosiga, Materiały do historii sztuki wielkopolskiej, wydaną w r. 1934. Wielkie wystawy o tematyce sztuki miejscowej organizowane w Muzeum Wielkopolskim (przemianowanym w ir. 1950 na Narodowe) szczególnie poszerzyły jej rozpoznanie i klasyfikację; wyżej wspomniano już wystawę wielkopolskiej plastyki gotyckiej z r. 1936. Spośród wystaw powstałych w ożywionym pod tym względem okresie po II wojnie światowej trzeba wyróżnić zorganizowaną przez Anielę Sławską w <r. 1952 ekspozycję Malarstwo wielkopolskie 1520—1650 o podstawowym znaczeniu dla poznania tradycji miejscowej sztuki. Wśród prac badawczych nad różnymi działami tej sztuki, realizowanych w Muzeum Narodowym, należy izrwłaszcza wymienić badania Joanny Eckihardt nad złotnictwem poznańskim, kontynuowane później przez Aleksandrę Wasilkowską. Wyniki studiów Joanny Eckhardt opublikowane aostały w artykule Rzemiosło artystyczne do końca XIX wieku stanowiącym rozdział w monumentalnym wydawnictwie Dziesięć wieków Poznania z r. 1956. To zbiorowe dzieło wydane pod redakcją Kazimierza Malinowskiego przygotowane zostało również w Muzeum Narodowym. Była to jubileuszowa, 3-tomowa publikacja na 700-lecie lokacji lewobrzeżnego miasta (przypadające w r. 1953); jeden jej tom poświęcony został sztuce, co po monografii Pajzderskiego z r. 1922 było drugim całościowym opracowaniem dziejów sztuki w Poznaniu. Nieco wcześniej, bo w jubileuszowym roku 1953 ukazała się monografia Poznań Teresy Ruszczyńskiej i Anieli Sławskiej, przedstawiająca dzieje rozwoju przestrzennego i architektury miasta.

Tematyka poznańska w pracach badawczych Muzeum Narodowego skoncentrowana została w tym czasie w utworzonym w ratuszu dziale — Muzeum Historii Miasta, otwartym