P1180288

16 Ł=cjo Ofcslscr

Nieco inaczej problemy te rysują się na obszarach wchodzących w zasięg kręgu pomorskiego później. Jednakże i tu łużycki system osad-niczo-kniiurowy tylko w wyjątkowych przypadkach nie jest kontynuowany w zmienionej stylistycznie formie. Nawet jeżeli powstają skupienia osadnicze nie wykazujące ciągłości rozwojowej w swych cechach kulturowych od okresu poprzedniego, to inne zachowują wiele elementów tradycji łużyckiej wskazując na istnienie okresu znacznej dezintegracji kulturowej stopniowo zanikającej **-

Wszystko to powoduje konieczność ponownej weryfikacji poglądów na temat tar. upatS u kultury łużyckiej i warunków- kształtowania się pomorskiego kręgu kulturowego. Zresztą do tego zagadnienia jeszcze wrscMBy.

Schyłek epoki brązu i początki wczesnej epoki żelaza to stosunkowo krótki, lecą niezwykle burzliwy okres dziejów społeczeństw europejskich. Różne archaiczne systemy osadnlczo-kołtarowe sięgające korzeniami epoki neołiru zwolna zastępowane są nowymi wykształconymi poprzez wpływy najważniejszych centrów kulturowych i gospodarczych pozostających w silnych powiązaniach z cywilizacjami śródziemnomorskimi i azjatyckimi (ryc. IV- Najważniejsze wydarzenia pociągające za sobą serię zmian w środkowej strefie kontynentu europejskiego, to:

1    — Wytworzenie się na północ od Alp potężnego kręgu kultur halsztac

kich. a następnie kręgu lateńskiego, coraz wyraźniej odcinających całe północne obszary od bezpośrednich infiltracji cywilizacji śródziemnomorskich. Kultury halsztackie, w rzeczywistości bazujące na rozkwicie wy twórczości metalurgicznej brązu przy zwiększającym się znaczeniu produkcji żelaza, wprowadzają w głąb „barbarzyńskiej" Europy nowy model gospodarowania i sposobów życia. Fala wpływu halsztackiego zmienia radykalnie stosunki kulturowe centrów zachodmołużyckich. w obrębie których powstają ciekawe struktury gospodarczo-społeczne i kulturowe typu „biskupińskie-kiego". Pozostałe grupy kultury łużyckiej nie zostały chyba objęte tym prądem w sposób istotny, zachowując tradycyjny model gospodarczo-społeczny epoki brązu;

2    — Pojawienie się w połudn i owo-wschoriniej Europie ludów stepowych

i    »ni» tam, w oparciu o przyniesioną przez nie kulturę

a    iwlliialj wrania kolonii greckich i miejscową tradycję ludów

rcimczych. specyficznej kultury scytyjskiej o cechach ogólnych zbliżonych do hal’srtar-kv¹h Fakt ten zmienia układ powiązań kul-

Ryc. I. Sytuacja kulturowa toe wczesnych fazach okresu lateńskiejo. 1 — e«n:r* kulturotwórcze, 2 — 7: przybliżone zasiągi zespołów kulturowych; 2 — kultury kurhanów zachodniobałtyjskich, 3 — kręgu pomorskiego, 4 — kręgu mitogradzko~ -juchnowskiego. S — bałtyckich grobów skrzynkowych, 6 — tao. ceramiki kreskowanej, 7 — kręgu scytyjskiego, 8 — kierunki przesunięć ludnościowych i wpływów

kulturowych. Oprać, autorki

turowych całego północnego wschodu Europy. Wówczas też rozkwita centrum metalurgii brązowniczej ura tsko-kamskiej, pod wpływem którego w ciągu VIII—VII w. p n.e. tworzy się szereg różnych zespołów osadniczo-kulturowych w północno-wschodniej strefie leśnej Europy. Wśród nich najbardziej interesującym, a naszego punktu widzenia, jest zespół miłogradzko-juchnowski, powstający w środkowym i górnym dorzeczu Dniepru, a sięgający od zachodu po ziemie polskie ^u. Zespół ten, przez cały czas swego

u z. Bukowski, Finds of the Bell-Pomeranian Type i* the Middle and Lower Basiu of the River Bug, ArchMolagi* Palona, U 9: 1966, s. 63, 71; tanie. Wschodni zasiąg form pomorskich i kloszowych. Archeologia Fotelu, t- IZ: 1967, s. 358,316.

1

L J Łika Clfti ąh> pogracfcocrs f mttrmia ■ plemion fetBury mehohio-