P1180291

22 Łucja Ok ulica

punktów osadniczych wykazujących łużycki i pomorski charakter kulturowy, na prawym brzegu Wisły i w zachodnich partiach Pojezierzy Sztumskiego, Suskiego, Kwidzyńskiego i Morąskiego. W kulturze materialnej obserwować można wzrost elementów stylistycznych płynących z Pomorza Wschodniego integrujących oblicze kulturowe kształtującego się tu osadnictwa;

3 — Grupa mazursko-warmińska w swym najdalszym wschodnim zasięgu dochodziła do linii wielkich jezior mazurskich obejmując w kierunku południowo-wschodnim Pojezierze Ełckie. Na wschód i południowy wschód od niej rozciągał się rozległy pas pustki osadniczej obejmujący lewe dorzecze Niemna i Podlasie^,s. Stopniowe zasiedlanie tej strefy ma miejsce począwszy od VI okresu epoki brązu. Przenikały tu prądy osadnicze z dorzecza Prypeci, a związane były zapewne z ruchami ludnościowymi w obrębie kręgu miłogradz-ko-juchnowskiego, wywołanymi przegrupowaniami osadnictwa w południowych partiach tego kręgu na skutek osadzania się w strefie laso-śtepu plemion scytyjskich. Można mniemać, że ruchy osadnicze z Naddnicprza miały charakter falowy i przy ich wielokrotności rozszerzały się w kierunku Pojezierza Mazurskiego osadzając się w miejscowym, dość luźnym środowisku łużyckim. Trasy przejścia nowych grup ludności na Mazury wyznaczają nieliczne jeszcze, lecz ciągle odkrywane stanowiska archeologiczne w Puszczy Białowieskiej (ryc. 2), Białostockiem i Północnym Mazowszu ¹•; w wyniku powolnych procesów integracyjnych wiążących elementy miejscowej kultury łużyckiej i napływające z południowego wschodu a także z zachodu, powstaje jednolita w swych cechach przewodnich kultura kurhanów zachodniobałtyjskich. Jako formacja w pełni u kształcona występuje dopiero we wczesnym okresie lateńskim, a więc jest współczesna zintegrowanemu kulturowo kręgowi pomorskiemu. W okresie formowania się centrów genetycznych tego kręgu na obszarze Mazur i Samb ii trwa rozwój grup łużyckich i niewielkie w swym natężeniu, lecz zapewne stopniowo wzrastające infiltracje osadnictwa z dorzecza Dniepru w rejony przygranicznych pustek osadniczych (ryc. 3). Zapewne, począwszy od młodszej fazy okresu halsztackiego mamy do czynienia z przenikaniem osadnictwa pomorskiego na prawy brzeg Widy i Wyso-

czyznę Elbląską, co stanowi kontynuacją wcześniejszych, łużyckich procesów zasiedlania tych rejonów.

Zarysowana wyżej sytuacja osadniczo-kulturowa Matur i Półwyspu Sonibijskiego wywołała w swoim czasie szereg dyskusji wśród badaczy pragnących przeprowadzić klasyfikacją kulturową dostępnych źródeł archeologicznych. Najczęściej mówiło się o istnieniu tu we

wczesnej epoce żelaza konglomeratu kulturowego łużycko-pomorsko--baltyjskiego, co oczywiście nie było pozbawione podstaw, ale dotyczyło tylko tego odcinka dziejów, w czasie którego uchwytne były tylko procesy dezintegracyjne poprzedzające pełną integrację kulturową **. Źródła pochodzące z zachodniej peryferii późniejszego zasięgu

" J. Antoniewicz, Z problematyki badań osadnictwa tbczesnożelasnego no wschodnich Mazurach, Rocznik Białostocki, t 2: 1961. s. 33—41; tenże. Osiedla obronne okresu wczesnożelaznego to Prusach, Swiatowlt, t. *5; 1964, s. 160—184;

1

L Górska, Bodowie archeologiczne «o Puszczy Białowieskiej, Archeologia Polski. Ł 11: OT. a. 110 n.

• J. Dąbrowski, Powiązania ziem polskich z terenami wschodnimi w epoce brązu. Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk 1972, s. 160 n.