P1190765

uh im wyspach. Uaóacśó zamieszkiwał* Jaskinie i osiedla ufortyfiko-wam Barani sbodcwanymi ■ wielkich głazów. Wykorzystywano tan Jaski* nic Jaka grobowca dis składania zwłok zmarłych. Z wielkich bloków ka-slcnaych wzaoicono takie budowla grobowa, złoszczące zbiorowe pochówki, V osranie# mieszkańców wysp widoczne są powiązania ze wschodnią częścią basenu Morza śródziemnego, a wyroby metalowa pochodzą z różnych regionów nadśródziemnomor akioh.

Mt Balearach, zwłaszcza na Majorce, wykorzystywano do colów mi o oz-halnych 1 grobowych Jaskini© naturalne 1 groty sztuczni© wykuta w skalach. Ceramika, przeważnie kuli et ode ma, wykasuje powiązania z ceramiką rocpowsseobaloną na wschodnich wybrzeżach Hiszpanii, zwłaszcza na obszarach objętych przez kultury Sl irgar. Znane są miedziane lub brązowe głownio sztyletów, groty strzał, retuszowano narzędzia kamienno, wykonano z kanionie łucznicze płytki ochronno 1 paciorki kościane.

Mb Sardynii około rokn 1800 p.n.o. rozpoczyna się tak zwana kultu-

garażów, charakteryzuj ąca się licznym występowaniem nogali tycznych budowli ekreilanych Jako nuragi. Były to masywna, wzniesiona na ogół na piania koła, wielopiętrowo wieżo zbudowane z głazów, wykorzystywano do osłów mieszkalnych 1 Jako punkty obserwacyjna. Starszo fazy taj kultury są datowano na lata 1800 - 1500 1 1500 - 1200 p.n.o. Kultura Muragów dotrwała na Sardynii aż do opanowania taj wyspy przez Karta— glóczyków około roku 500 p.n.o. Oprócz wież - nuragów, niekiedy dodatkowe otaczanych nurami zaopatrzonymi w kolisto wieża czy bastiony, z wielkich bloków kamiennych budowano też grobowce i świątynie związane ze studniami i źródłami wody.

Także na Malcie u schyłku ZZZ 1 w początkach U tysiąclooia p.n.o. wznoszono z bloków kamiennych monumentalno budowle megalityczne, uważano dsió za świątynie. Zmarłych, których ciała posypywano ochrą, składano w Jaskiniach i sztucznie wykutych grotach, któro stawały się zbiorowymi grobowcami setek pochówków. Ceramika, dekorowana często motywem szachownicy, wykazuje miejscowy charakter. V inwentarzach przeważały wyroby kamienno i kośoiano, a stosunkowo mało spotyka się wyrobów metalowy eh.

u. ran bbtttjskiz v początkach epoki brązu

Wyspy Brytyjskie, a zwłaszcza Irlandia 1 południowo-zachodnia esęśó Wielkiej Brytanii - Valla, dzięki obecności złóż motali, miedzi, a zwłaszcza cyny, stały się obiektem zainteresowania ze strony lodów * terenów nsdśródzlimnomnrsklch. Kontakty pomiędzy basenom Morza śródziemnego a Vyoperni Brytyjskimi zostały nawiązano bądś toż jwprsss południową 1 zachodnią Francję, bądś też poprzez Hiszpanię 1 wybrzeża Zatoki Biskajskiej. Kle są toż wykluczono kontakty bezpośrednie drogą morską z Morza śródziemnego, poprzez Gibraltar, a następnie wzdłuż zachodni oh wybrzeży Europy. V wyniku rozwiniętego handlu motałem, a zwłaszcza cyną, napływały na taran Vysp Brytyjskich wyroby pochodząca ze wschodniej strofy Morza śródziemnego, zwłaszcza liczno paolorkl fajansowa. Byó może, fto właśnie dzięki bezpośrednim lub pośrednim kontaktem z ludami wschodniej strefy Morsa śródziemnego na torenie Wysp Brytyjskich Już we wczesnym okresie opoki brązu zaczął się rozpowszeohnlaó ciałopalny obrządek pogrzebowy.

V początkach opoki brązu w dalszym ciągu na terenie Wysp Brytyjskich, w Irlandii, Szkocji, & także w Anglii, utrzymywał się neolityczny Jeszcze zwyczaj wznoszenia monumentalnych konetrukojl megalitycznych z wielkich bloków kamiennych. Obiekty te, najozęśoiej wznoszone na planie kola, pełniły funkcję zarówno miejao kultu. Jak 1 grobowców 1 były długotrwale użytkowano. W ciągu epoki brązu upowszechni! alę zwyczaj wznos zonie wielki oh, kolistych lub podłużnych nasypów zi©cnych, zawierających wewnątrz albo konstrukcje kamienno, albo toż drewniane, w postaci koncentrycznych kręgów. Nasypy to obwiedzione były rowom, a niekiedy też 1 walem. Zazwyozaj w centrum kurhanu znajdował się pochówek pierwotny, niekiedy nakryty brukiem czy też spoojalnya nasypem kamiennym. Natomiast w nasypie kurhanu, a ni oki ody też w rowie otaczającym nasyp zakładano w późniejszy oh czasach liczne pochówki wtórne. V obrębie teklch kurhanów spotyka się starsze pochówki szkieletowe, ze szkieletami zwykle ułożonymi v pozycji skurczonej, Jak 1 pochówki ciałopalna, bądś to bozpoplsl-nlcowe, bądź też złożone w glinianych popielnicach. Zmarłych wyposażono na ogól stosunkowo ubogo, ozęśolej w wyroby kamienna, rzadziej w brązowe.

Ludność zajmowało alę głównie hodowlą zwierząt, a w mniejszym stopniu uprawą sloal. Domostwa w osiedlach wznoszono a reguły na planie zbliżonym do koła, często na kamionnych podmurówkach. Ceramika właściwi o przez oaly ozas opoki brązu wykazuje małą zmienno śd i stosunkowo ubogi zasób form. Przeważnie występują naczynia garnkowa-te, jajowate lub o w przybliżeniu esowatym profilu, naczynia szeroko ot sorowo 1 kubki. Corainlka jost niezbyt starannie wykonana. Naczynia dekorowano oraartontea stempelkowym, rytym, odciskami sznura lub nalepionymi listwami plus tycznymi. Omrunont przeważnie uporządkowany był w fornio poziomych, równoległych pann, obejmujący oh bądś tylko górną część, bądś toż całą prawi o powierzchnię naczynia. V prsaoi-wloóstwio do ceramiki wyroby brązowo wykazują większą zaionnoió i ha Ich podstawie oparta Jost chronologia epoki brązu w omawianym