P1190770 (2)

64

bsrdsisj jednorodnej fropy kul tor, które by można było usnąć za kontynuację całego ssspolo Tr*cinieo-Komaróv~So śni ca.

a. Koltara trzcin! seks

V drugiej połowi# I okresu opoki brązu, no podło ku utworzonym prosa ople murowo kultury górnego i środkowego dorzeoza Wisły, przy pmya być noto odziało koltury lwi emskiej, a także bardzo jut ar* obaleauyob tradycji kultury csramiki dołkowo-grzebykowe j wykształciła ilf kultura traoinleoka /Trsolnlac woj. Lublin/. Ha uformowania •lę taj koltury, a takie aa dalszy rozwój wywarły również pewien wpływ oddziaływania ze strony wcz—nobrą łowy oh kol tur z dorzecza środkowego Dmajo /głównie kultury uadalarowska i Otonani/. Kulturę traoinleoka objęła tereny położone v dorzeczu środkowej Warty, górnej i środkowej Tlały, sięgając kn wschodowi poza Bug na teren Wołynia 1 być może takie ooęśeieoo na zachodnie Polezie. Duże podobieństwo materiału cera-zicmego kultury trzcinieckia j, wschodniotrzcinieckiej i komarow—

•klej, w powiązania o nienajlepszym stanem badań na terenie Wołynia, nie pozwala aa ściele wytyczenie granic pomiędzy tymi trzema kulturami. Sprzaą dyskusyjną pozostają też możliwość przesuwania zachodniego zasięgu koltury trzoinieckiej aż po Odrę. Nie zostały też dotąd Jasno sprecyzowana ramy chronologiczne kultury trzoinieckiej. Zasadniczo kultura ta rozwijała się w ciągu II okresu epoki brązu. NaJ-eterasa Jej fasa, zwłaszcza w południowej strefie, na pewno pochodzi s drugiej połowy 1 okraso tej epoki. Jest bardzo prawdopodobne, że kultura trzolnieeka, zwłaszcza na Mazowszu, Podlasiu, a także w części Małopolski 1 w strefls nadbuftańeklej, egzystowała jeszczo w ciągu IZZ okresu epoki brązu, równolegle * rozwijającą się Już w zachodniej połaci Polski wczesną fasą kultury łużyckiej. Brak jednak dotąd przekonywających dowodów na poparcie tego przypuszczenia, co wynika niewątpliwie s bardzo malej liczby dobrych datowników w zespołach kultury trzcinieckiaJ, a zwłaszcza w jej północnej i wschodniej strefie.

V obrębie koltury trzoinieckiej wyróżnia się na ogół /A. Gardaw-ski, J. Dąbrowski/ cztery grupy lokalne. V strefie zachodniej, w dorzo-oso środkowej Tarty 1 aa Kujawach lokalizuje tlę grupę łubieńską /Lubas woj. Sieradz/. Stanowiska tej grupy dochodzą ku zachodowi nawet na Śląsk środkowy /Obrót woj. Trooław/. Ba terenie południowo-zachodniej Małopolski wyróżnia się grupę opatowską /Opatów woj. Tarnobrzeg/. Stanowiska tej grupy koncentrują się głównie na lewym brzegu Wisły, na lessach miechowskich i sandoolorskich, Znano są toż z praw obrzeża górnej Kisły /Rzeszów-Baranówka/, gdzie sięgają po skraj Podkarpacia. Grupa lubelska zajmowała tereny położone pomiędzy środkową Wisłą a Bugiem, zwłaszcza na terenie Wyżyny Lubelskiej ora* w przyległych partiach zachodniego Wołynia. Grupę podlnsko-cuzowiecką lokalizujemy ^na

Podlasiu i na Mazowszu* Ku północy kultura ta w zasadzie nie wykracza daleko poza dolinę Narwi. Ostatnio wysunięto propozyoję /J. Miśkiewicz/, aby w obrębie kultury trzoinieckiej wyróżniać tylko trzy grupy i łubieńską w strefie zachodniej, grupę małopolską w strefie południowej, obejmującą głównie wyżyny lessowe /zarówno zaehodnią Małopolskę, Sandomierskie, Jak i Lubelskie wraz z zachodnim Wołyniem/, ora* grupę mazowiecką na leśny oh, niżowych terenach środkówej i wschodniej ozęścl Polski. Propozycja ta wydaje eię dobrze uzasadniona i podyktowana istniejącymi różnicami wewnętrznymi w kulturze trzcinleokiej, wywołanymi z-jednej strony przez warunki fizjograficzne, a z drugiej przez nasilenie oddziaływań zewnętrznych.

Ludność kultury trzcinleokiej zajmowała eię hodowlą zwierząt, oprawą ziemi, a także łowiectwem i rybołówstwem. Wydaj• eię, że w zależności od warunków lokalnych albo przeważał model rolniczo hodowlany /wyżyny lessowe/, albo hodowlono-łowieoko-rolniomy /leśne tereny nitowe/. Na terenach o dobrych glebach, wytworzonych na utworach lessowy oh, gdzie przewagę w gospodarce miała zapewne uprawa ziemi, ludność kultury trzoinieckiej zamieszkiwała w osiedlach otwartych, użytkowanych przez dłuższy okres czasu, świadczy o tym nagromadzenie się zabytków w obrębie warstwy kulturowej i występowanie w osadach licznych jam i palenisk. Na terenach leśny oh stwierdza się ślady krótkotrwale zamieszkiwanych obozowisk, zakładanych na ogół na wyrtmanh płaszczy s ty oh.

V zasadzie w kulturze trzoinieckiej panującym był szkieletowy obrządek pogrzebowy. N starszej fasie tej kultury przeważały groby płaskie, Spotyka eię wśród nich pochówki jednostkowe, ułożone na boku w pozyoji skurczonej. Występują też dosyć liczne pochówki zbiorowe, gdzie w jednej Jamie złożone zostały ni ©spalone esozątki kilku, z nawet niekiedy ponad dwudziestu osobników. Występują też pochówki szkieletowe pod kurhanami, znane zwłaszcza z zachodnich peryferii kultury trzoinieckiej /m.In. Lubna/. Sądzić można, że zwyczaj sypania kurhanów nagrobnych jest zjawiskiom młodszym w omawianej tu kulturze i -- być może - jest wynikiem oddziaływań ze strefy kultur mogiłowych. Niektóre z kurhanów kultury trzciniocklej dochodziły do znaczny oh rozmiarów /RosieJów woj. Kielco/. Spotyka aię też pochówki olałopal-ne bezpopielnicowo, znano zarówno z grobów plaskloh, Jak 1 z kurhanów /Guoiów woj. Zamość/. Pochówki ciałopalne też raoaej są esohą późną dla kultury trzciniocklej. Groby wyposażnno w ceramikę, wyroby krzomionno i niekiedy w wyroby metalowe, najczęściej ozdoby brązowe lub złote /Lubna/. Z kulturą trzclnleoką wiąże się taż groby sskisło t owe ze śladami częściowego nadpalenia zwłok /Wollca Nowa woj. Vlo-elawok/.