P1200407 (2)

Bogusław Gediga

noznacznych i dobrze uzasadnionych rozwiązań, istotnym czynnikiem jest w naszym przypadku chronologia. Raczej należy odrzucić możliwość sytuowania samego kręgu palisadowego w czasach wcześniejszych niż schyłek epoki brązu a przede wszystkim okres halsztacki, gdyż zarówno źródła tzw. ruchome, a więc w naszym przypadku głównie ceramika, ze zbadanych nawarstwień jak też pozyskane daty w wyniku analiz radiowęglowych, jak też dendrochronolgicznych potwierdzają dużą jednolitość czasową całego stanowiska. W tej sytuacji zarówno ze względu na pewne podobieństwa formalne jak też przede wszystkim zbieżności czasowe najbliższe wydaje się być nawiązanie do stanowiska Kurim na Morawach (ĆIŻMAft 1995,217-254; 1999, 73-80). Jednak dostrzegamy również istotne różnice. W obrębie .palisadowych” kręgów w Milejo-wicach mamy ślady zabudowy w postaci prawie kilkunastu budynków słupowych, podczas gdy w obrębie obiektu w Kurim przestrzeń jest niezabudowana, a jedynie w centrum usytuowany był słup - .obelisk”, co dość przekonywująco wskazuje na to, iż mamy do czynienia z miejscem kultu. Inaczej jest w naszym przypadku. Mamy raczej pewną partię zabudowy osady, która została otoczona regularnie kolistymi rzędami palisadowymi. Jednak musi zastanawiać fakt, iż niektóre obiekty tej zabudowy przecinają się z wewnętrznym kręgiem tej palisady, a więc uwzględniać musimy pewne następstwo czasowe tych elementów. Wygląda więc na to, że ów najbardziej wewnętrzny krąg palisadowo - rowkowy byłby młodszym elementem całego kompleksu, rezultat jakiś późniejszych przebudów czy też uzupełnień w całym tym założeniu. Jest on zresztą niepełny, a występuje tylko na odcinku wschodnim. Biorąc powyższe pod uwagę raczej wykluczyć należy to, iż konstrukcje „palisadowe” stanową niezależny element od funkcjonującej w ich obrębie zabudowy w postaci budynków i że funkcjonowały w różnym czasie. Nie podważa takiej hipotezy fakt przecięcia śladów po budynku słupowym przez najbardziej wewnętrzny krąg rowkowo słupowy, co jak wspomnieliśmy może stanowić ślad przebudów w trakcie funkcjonowania całego kompleksu. W tej sytuacji możemy stwierdzić, że na terenie osady w Milejowicach, została w specjalny sposób wydzielona strefa i otoczona staranną, regularnie okrągłą konstrukcją typu palisadowego ogrodzenia. W obrębie ogrodzenia znajdowało się kilkanaście budynków słupowych, przy czym nie wszystkie funkcjonowały jednocześnie, o czym przekonuje ów przykład naruszenia śladów konstrukcji budynku przez rów i rząd słupów kręgu wewnętrznego. W obrębie ogrodzenia wystąpiły również ślady depozytów wotywnych oraz studnia. Wszystko przemawia za tym, iż była to zamieszkała, ale wyraźnie wydzielona część osady. Wyjątkowy był z całą pewnością status społeczny i zapewne także majątkowy mieszkańców tej wydzielonej części osady.

Omawiany kompleks jest wyrazem dokonujących się w okresie halsztackim przemian w sferze stosunków społecznych. W dużej mierze pod wpływem oddziaływań płynących z kręgu kultury halsztackiej dochodzi do kształtowania się wiodącej warstwy społeczeństwa, która w stylu życia sięga również po wzorce z kręgu „arystokracji” halsztackiej, również wydzielającej, choć bardziej okazale swoje siedziby, jak też miejsca i formy pochówków. Potwierdzeń takich przeobrażeń w obrazie ówczesnego społeczeństwa zamieszkującego przede wszystkim zachodnią strefę ziem polskich, pozostającą pod najsilniejszymi oddziaływaniami kręgu kultury halsztackiej można przytoczyć wiele m. in. odkryty niedawno, nader bogato wyposażony grób wojownika, należącego niewątpliwie do wydzielającej się wiodącej warstwy ówczesnego społeczeństwa, z Łaz, gmina Wińsko, powiat Wołów na Śląsku (MADERA 1999,41,231-246).

Omówiony kompleks wydzielonej ogrodzeniem palisadowym części osady w Milejowicach nie jest już obecnie jedynym odosobnionym przykładem. Analogiczną palisadę wydzielającą określoną partię zabudowy osady ludności kultury łużyckiej z okresu halsztackiego odkryto również w trakcie ratowniczych badań związanych z budową autostrady A-4 na stanowisku Stary Śleszów 17, gmina Żórawina, powiat Wrocław w niewielkiej odległości od Milejowie (GEDIGA - BRONOWICKI - KOSICKI - ŻYGADŁO 2001, 155; KOPIASZ 2003,101-225).

W obrębie wydzielonej i ogrodzonej strefy osady w Milejowicach miały miejsce również różnorodne praktyki o charakterze kultowym, co potwierdzają odkryte ofiary wotywne sprawowane może przez członków grupy zamieszkującej wydzieloną część osady, a pełniących również określone funkcje kultowe.

Gdybyśmy chcieli dopatrywać się dalszych podobieństw do osady w Kurim na Morawach w aspekcie pewnych formalnych cech jak też i funkcji to trzeba zwrócić uwagę, że również podobnie jak na osadzie morawskiej również w Milejowicach natrafiliśmy na strefę utworzoną przez kilka jam (m. in. 259,260,266,277, ryc. 3) w obrębie której prowadzona była działalność gospodarcza związana z metalurgią brązu.

Literatura

BUGAJ, E. - GEDIGA, B. - KOSICKI, A. - SZWED, R. - ŻYGADŁO, L. 2002: Badania ratownicze na stanowisku Milejowice, pow. Wrocław w latach 1999-2001, Ś1SA 44,235-251.

BUKOWSKI, Z. 1960: Kilka uwag na temat funkcji niektórych ozdób guzikowatych kultury łużyckiej, Archeologia Polski 5,197-241.

CHOCHOROYSKI, J.1993: Ekspansja kimmeryjska na tereny Europy Środkowej, Kraków.

(414]