P1210158

Socjokullurowe syndromy upośledzenia społecznego 167

kontrola nad dobrami i usługami stanowi podstawę indywidualnego powodzenia i satysfakcji z życia.

Ad. 2) Podejście „skoncentrowane na osobach" wyrosło z krytyki — i powstało w opozycji do — strategii „skoncentrowanej na dobrach”. Zakłada ono, że tym, co się liczy, jest treść życia, a w szczególności wolność wyboru „funkcjonowań”, w znaczeniu jakie temu pojęciu nadał Sen (patrz: rozdział II). Przypomnijmy, że w tym ujęciu doświadczanie upośledzenia społecznego jako zjawiska wielowymiarowego wyraża się pozbawieniem możliwości dokonywania wyborów, w tym wyborów satysfakcjonujących z punktu widzenia szans osiągnięcia dobrobytu. Stosowanie tej strategii polega na rozszerzaniu pola dostępnych wyborów. Wymaga to rozwoju — w nierestrykcyjnym środowisku — indywidualnych możliwości: umiejętności, know-how, zdrowia i innych środków, które prowadzą do empowerment — zdolności do aktywnego kształtowania swojego życia.

Ad. 3) W podejściu „skoncentrowanym na instytucjach” kluczową rolę przypisuje się infrastrukturze instytucjonalnej, która umożliwia jednostkom i grupom dokonywanie wyborów i zaspokajanie potrzeb w ramach codziennej rutyny. Zakłada ono, iż upośledzenie społeczne jest wielowymiarowe, podkreślając przy tym znaczenie prowadzących do wykluczenia zinstytucjonalizowanych procesów. Strategia „skoncentrowana na instytucjach” przyjmuje zatem pojawienie się i utrzymywanie zjawiska upośledzenia społecznego. Jego źródeł upatruje w formach partycypacji ludzi biednych i wykluczonych w życiu ekonomicznym, politycznym i społecznym. Dlatego też. strategia ta implikuje koncentrację uwagi na instytucjonalnych aspektach organizacji życia zbiorowego tak, by z punktu widzenia obywateli poszerzana była sfera pozytywnych wolności.

Fundamentalnym celem podejścia instytucjonalnego, odwołującego się do paradygmatu ekskluzji społecznej, jest poprawa życia obywateli. Redukcja biedy w tym układzie wymaga promocji i protekcji praw cywilnych i politycznych. Warunkiem sformułowania odpowiedniej polityki i jej skutecznej implementacji jest demokratyczne zarządzanie, przy czym demokracja jest tu czymś więcej niż przyjęciem pewnego systemu głosowania. Niemniej, podejście to nie wyklucza stosowania bezpośrednich programów pomocy, zwłaszcza adresowanych do grup doświadczających najgłębszych form upośledzenia społecznego.

Wracając do głównego wątku prowadzonych rozważań, przypomnij-— iż przyjęto za zasadne. By w budowaniu strategii redukowania upo-