P1210155

164 w rodzinach upośledzonych społecznie

Praca socjalna

wych, w których ono występuje, mężczyzn albo nie było albo nie sprostali kulturowym oczekiwaniom związanym z ich pozycją w rodzinie. Można powiedzieć, iż rodziny upośledzone społecznie to rodziny niepełne, rodziny samotnych matek, ale niedosłownie, tylko symbolicznie, w sensie socjokulturowym. Tymczasem doświadczenie społeczne pokazuje, iż są samotne matki, które osiągają wysoki poziom i jakość życia. Co zatem decyduje o popadnięciu w życiowe kłopoty?

Odpowiedź, która przynajmniej w odniesieniu do grupy rodzin objętych badaniami zdaje się być uzasadniona, brzmi: upośledzenie społeczne występuje wówczas, gdy socjalizowane do tradycyjnych ról kobiety łączą się w związki z mężczyznami, którzy z dowolnych powodów nie wywiązują się ze swych zadań: bo nie chcą, nie potrafią lub nie są w stanie. Jednocześnie kobiety te nie są zdolne same zapewnić sobie, dzieciom, gospodarstwu domowemu zasobów, za które odpowiedzialny jest w rodzinie mężczyzna. Decyduje o tym ich kapitał indywidualny, społeczny i ekonomiczny, który jest niedostateczny i nieadekwatny do warunków, w których się znalazły Podstawowe znaczenie ma tu rzecz jasna bardzo niski poziom wykształcenia i brak kwalifikacji zawodowych, ale także fakt, po części wyjaśniający powody zaniedbań edukacyjnych, iż realizowany przez nie program socjalizacji nie miał za zadanie przygotować je do samodzielności i samowystarczalności życiowej. Sytuacja, o której mowa, stanowi oczywiście przykład „typu idealnego”, w praktyce bowiem jakiś poziom substytucji musiał mieć miejsce poprzez np. własny wysiłek kobiety, wsparcie ze strony jej matki i/lub pomocy społecznej, albo też mężczyzna, choć w niewielkiej części, wypełniał przypisane mu funkcje. W gruncie rzeczy mamy tu do czynienia z załamaniem się jednej z podstawowych instytucji ładu społeczno-kulturowego — instytucji rodziny z tradycyjnym asymetrycznym podziałem ról między kobietą i mężczyzną. Warto zauważyć, iż druga wersja syndromu napięć wewnątrzrodzinnych stanowi już nie tyle przypadek załamania się przywołanego modelu rodziny, ale stanowi wręcz jego antytezę; socjokulturowymi nieudacznikami są tym razem zarówno mężczyzna, jak i kobieta. W podobny sposób, wydaje się, można by rozumieć socjokulturowy charakter i sens bezdom ności.

Powyższe spostrzeżenia przywołują opinie Morris cytowane w rozdziale II. Przypomnijmy, iż zdaniem tej autorki pojawienie się zjawiska