172 Praca socjalna w rodzinach upośledzonych społecznie
cy w oczywisty sposób będą blokowały osiągniecie samodzielności życiowej- Po drugie — oparcie społecznej chodzi tu o obecność w otoczeniu społecznym rodzin upośledzonych społecznie takich osób, na których pomoc i wsparcie mogłoby liczyć. Bezpośrednią konsekwencją ubogiego systemu oparcia społecznego (braku lub niewielkiej liczby takich osób) jest konieczność korzystania z publicznych źródeł pomocy. Po trzecie — stan zdrowia; zła (lub pogarszająca się) kondycja psychofizyczna matki z pewnością utrudnia zarówno podjęcie czy zmianę pracy, jak i wypełnianie funkcji opiekuńczych wobec dzieci. Po czwarte — dochód', chodzi tu z jednej strony o poziom dochodu i możliwości jego podwyższenia, z drugiej — o poziom wydatków i możliwości jego obniżenia. Po piąte wreszcie — zaradność życiowa kobiet, czyli umiejętności samodzielnego życia, opieki i wychowywania dzieci oraz podejmowania wszelkiego rodzaju starań o sprawne funkcjonowanie rodziny.
Wypada założyć zatem, że kobieta aktywna zawodowo, gwarantująca rodzinie odpowiedni poziom dochodów, zaradna życiowo, zdrowa i dbająca o zdrowie oraz posiadająca bogaty system oparcia jest życiowo samodzielna (w sensie osiągnięcia możliwości rozwojowych). By miała na to szanse muszą być w społeczności lokalnej, w sieci instytucjonalnej lub społecznej, dostępne usługi stwarzające ku temu warunki. Nie chodzi tu o usługi specyficznie adresowane do kobiet i rodzin upośledzonych społecznie; lepiej nawet, by miały one charakter powszechny, rzecz w tym, by były one dostosowane do ich sytuacji i potrzeb.
Aby wspierać osiągnięcie przez kobiety z rodzin upośledzonych społecznie samodzielności życiowej konieczne jest zatem uruchomienie takich programów/usług społecznych, które pozwalałyby spełniać wymienione, kluczowe warunki. Poniżej znajduje się ich przegląd wraz ze wskazaniem usług, o jakie chodziłoby w danej sytuacji:
— Możliwość zmiany/podjęcie pracy warunkowana jest dostępnością: usług pośrednictwa pracy; usług mających na celu dostosowanie cech/kwalifikacji/możliwości kobiety do popytu na rynku pracy, a więc pozwalających na zdobycie określonych kwalifikacji zawodowych, zwiększenie stażu pracy i doświadczenia zawodowego, poprawę dyspozycyjności (zwiększenie możliwości opieki nad dzieckiem), poprawę stanu zdrowia.