P1210169

178 Praca socjalna w rodzinach upośledzonych społecznie

-    budować świadomość kobiet dotyczącą wpływu męskiej dominacji 1 na ich życie;

-    rozpoznawać u kobiet zachowania nastawione na przetrwanie, często I brane przez pomyłkę za reakcje patologiczne;

-    rozumieć uprzywilejowujący charakter tradycyjnych męskich przymiotów, jak niezależność i autonomia, i patologizujacy cech kobiecych, jak wychowywanie (nurturing);

-    szacować psychologiczne efekty opresy wnych warunków społecznych;

-    rozpoznawać kobiecy gniew i facylitować jego ekspresję w formie jasnych, stwierdzeń wprost;

-    szacować polityczne aspekty osobistego doświadczenia kobiet ze względu na strukturalne czynniki, które prowadzą do powszechnego i doświadczania opresji przez kobiety;

-    odnosić się do różnicujących aspektów niesprawiedliwości społecz- I nej wśród kobiet wynikających z takich czynników, jak: kolor, klasa, I orientacja seksualna, wiek i inne;

-    wzmacniać (empower) kobiety zarówno indywidualnie, jak i kolek-1 tywnie, by odmieniły siebie oraz warunki środowiskowe i struktury, 1 które są wobec nich opresywne”.²⁸

Warto podkreślić, że z punktu widzenia pracy socjalnej kwestia kobieca nie jest traktowana wyjątkowo. Praca socjalna zwraca się w stronę wszelkich kategorii opresjonowanych; kobiety w tym kontekście są tylko jedną z nich. Ponadto przeciwdziałanie opresji nie jest postrzegane jako wyłączny problem tych, którzy owej opresji doświadczają; ale stanowić powinno także troskę dla nieopresjonowanych. Oznacza to, iż w przypadku kobiet, poprawa ich sytuacji wymaga zaangażowania również ze strony mężczyzn.²⁹ Pisze Lee: „Feministyczne podejścia do pracy socjalnej wyrosły z kobiecych doświadczeń z opresją i refleksji nad nią [zgromadzoną] w procesie wspólnego podnoszenia własnej świadomości i działania. Nie są one przeznaczone tylko dla nich. Jak wszystkie inne grupy opresjonowane, kobiety muszą ostatecznie wyzwolić się z uwewnętrznionych i zewnętrznych źródeł opre-

R. Morrison Van Voorhis, Feminisl Theories..., s. 369.

²⁹ Szerzej na lemat feministycznego podejścia do pracy z mężczyznami patrz: Working with men. Fminijitn and Social Work, K. Cavanagh, V. Cree (eds), Routlcd ge, London 1996.