P1100544

90

Wśród instrumentów rynku pieniężnego są natonńust takie papiery wartościo-we, jak: bony skarbowe, bony pieniężne Narodowego Banku Polskiego, lokaty mię. dzybankowe i papiery komercyjne, tzn. krótkotenninowe papiery dłużne i cettyfi. kary depozytowe.

Certyfikat depozytowy jest zbywalnym krótkoterminowym papierem warto* śeiówym potwierdzającym przyjęcie środków przez bank według określonej stopy procentowej na dany okres. Jest on zaliczany do niepublicznych instrumentów dłużnych rynku pieniężnego. Certyfikat depozytowy jest emitowany przez bank komercyjny w celu pozyskania funduszy na dofinansowanie bieżącej działalności banku. w tym kredytowej, i wystawiany nil okaziciela; może być on swobodnie sprzedawany na rynku wtórnym. Najczęściej są emitowane certyfikaty depozytowe o stałym oprocentowaniu (ze stałym kuponem), dla których poziom stopy proccn towej — ustalonej między stronami transakcji — jest stały w okresie od emisji wykupu. Natomiast dla certyfikatów depozytowych o zmiennym oprocentowa ni u stopa procentowa jest obliczana tak, jak dla depozytów o zmiennym oprocento waniu. Certyfikaty są emitowane na okres od jednego miesiąca do jednego roku W porównaniu do depozytów bankowych ich płynność jest większa, a oprocentowanie niższe.

Bony skarbowe — jako instrumenty rynku pieniężnego — są krótkoterminowymi papierami wartościowymi na okaziciela emitowanymi przez Skarb Państwa, głównie w celu sfinansowania bieżących wydatków budżetu państwa. Zazwyczaj są emitowane bony o terminach wykupu 13. 26 i 52 tygodnie i są sprzedawane na przetargach, przy czym nominał jednego bonu wynosi 10 000 PLN. Głównymi nabywcami bonów są firmy krajowe i zagraniczne (duże przedsiębiorstwa, banki, instytucje ubezpieczeniowe). Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem, a więc poniżej wartości nominalnej, ponieważ są nieoproccntowanc. Pełną kwotę nominalną otrzymuje się w momencie wykupu bonu skarbowego. Ceny bonów są odzwierciedleniem poziomu inflacji przewidywanego przez rynek pieniężny. Z tego powodu mogą być one miarodajnym odniesieniem (bcnchmarkiem) dla określania oprocentowania stóp zwrotu innych instrumentów finansowych, np. obligacji, akcji.

Bony pieniężne są krótkoterminowymi papierami wartościowymi (1-364 dni) na okaziciela i swoją konstrukcją oraz cechami ekonomicznymi są bardzo podobne do bonów skarbowych. Celem emisji bonów pieniężnych przez NBP — jako instrumentu rynku międzybankowego — jest głównie regulacja płynności sektora bankowego oraz kształtowanie stóp procentowych na rynku pieniądza, a pośrednio wpływ na całą gospodarkę. Są sprzedawane na przetargach z dyskontem. Bony te są dostępne dla krajowego sektora bankowego i Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Krótkoterminowe papiery dłużne (KPD) przedsiębiorstw (inna nazwa: bony komercyjne, papiery komercyjne) lub instytucji (bez banków) to papiery wartościowe finansujące ich działalność. Dzięki nim firma — emitent o odpowiednim stan-dingu finansowym — zaciąga pożyczkę bezpośrednio na rynku pieniężnym i za-

miast korzystania z kredytu zobowiązuje się do zapłaty posiadaczowi papieru nominalnej wartości papieru (bonu) w z góry ustalonym okresie (do jednego roku).

Krótkoterminowe papiery dłużne to najczęściej walory na okaziciela mające charakter dyskontowy, tzn. że są sprzedawane na rynku pierwotnym poniżej wartości nominalnej. Ich oprocentowanie zalety nie tylko od ceny innych instrumentów rynku pieniężnego i terminu wykupu, lecz także od ryzyka oceny rankingowej emitenta. Podstawą prawną emisji bardzo różnorodnych bonów komercyjnych jest ustawa o obligacjach, a także prawo wekslowe i kodeks cywilny (w części dotyczącej zobowiązali i papierów wartościowych). Prawo wekslowe stanowi bazę dla komercyjnych weksli inwestycyjno-terminowych, weksli obrotowo-inwestycyjnych i weksli inwestycyjno-komercyjnych.

Weksel to dłużny procentowy papier wartościowy, zawierający bezwarunkowe zobowiązanie do wypłaty środków pieniężnych danej osobie w miejscu i terminie określonym przez wystawcę lub osobę przez niego upoważnioną. Istnieje określony rygor w egzekucji zobowiązań zawartych w tym dokumencie. Ten wygodny papier wartościowy był powszechnie stosowany przed drugą wojną światową jako instrument prywatnego kredytu krótkoterminowego (uregulowanego ustawą z 1936 r.). Obecnie jest to instrument zabezpieczający realizację zobowiązań.

List zastawny, podobnie jak obligacja, jest instrumentem pożyczkowym emitowanym przez bank hipoteczny w celu pozyskania środków pieniężnych na działalność kredytową. Wierzytelności emitenta są zabezpieczone hipotecznie na nieruchomościach. Zakup listów zastawnych ma zatem gwarancję w zapisie hipotecznym na prawie własności nieruchomości. Obrót tymi Ustami podlega przepisom prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi.

Listy zastawne były popularne w XIX w. W Polsce — emitowane przez banki hipoteczne i towarzystwa kredytowe ziemskie — były źródłem dopływu kapitału na cele inwestycyjne, głównie w budownictwie. Obecnie listy zastawne są mało wykorzystywane jako instrumenty dłużne rynku kapitałowego. Sytuacja ta powinna się zmieniać w związku z ustawą o prawie bankowym (z 1 sierpnia 1997 r.) oraz ustawą o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

1.2.3. Instrumenty pochodne

Instrumenty pochodne to różnorodna grupa papierów wartościowych, zwana również pochodnymi papierów wartościowych. Rodowodem tego określenia jest fakt, że papiery te pochodzą od innych (tradycyjnych) papierów wartościowych o zmieniającej się wartości (głównie od wartości akcji i obligacji rynku publicznego) lub od innych instrumentów (np. stopy procentowej, kursu walutowego, indeksu giełdowego). Powstanie tej grupy papierów było ważnym etapem rozwoju Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie w związku z utworzeniem rynku praw pochodnych zgodnie z tendencjami na światowych rynkach finansowych. Instru-