P1520613

3,4* Funkcje elementów morfo tycznych ki wi

3.4.1. Krwinki GSGFWOIIG

Krwinki czerwone są przystosowane głównie do transportu tlonu. U tsso lei ssaków, jak przedstawiono na rysunku 3.5, ni ajfi ono 8 Jedną! itrony kształt okrągły, x drugi oj zad — obustronnie wklęsły, Taki kształt krwinek czerwonych zwiększa ich powierzchnię zewnętrzną, ułatwiając im kontakt z otoczeniom. Przykładowo powierzchnia krwinki czerwoną! u bydła wynosi

ok, 110 um^a. U krowy o masie 500 kg.

7,tym.

2am?"

Rys. 3.5. Kształt i wymiary krwinki osarwo* nej u ssaków

mającej ok. 35 1 krwi, łączna po* wierzchnia wszystkich krwinek czar* wonych wynosi 23 100 m^a, co stano* wi obszar ponad 2 ha. U niższych gromad kręgowców (ptaki, gady, pła> zy, ryby), krwinki czerwone mają ją* dra, natomiast u większości ssaków pozbawione są jąder, rybosomów, a także raitochondridw. Na skutek tego nie zużywają one tlenu na własne potrzeby, a energię czerpią przede wszystkim z beztlenowgo rozkładu glukozy.

Głównym składnikiem krwinki czerwonej, oprócz wody, jest hemoglobina i stanowi ona ok. 30% jej masy. Cząsteczka hemoglobiny jest zbudowana ^ w 96% z białka - globiny i w 4% z hemu. Część białkowa składa się z 4 łańcuchów peptydowych, a każdy z nich jest połączony z jedną cząsteczką ;; hemu. W hemoglobinie osobników dorosłych (HbA) występują 2 łańcuchy alfa r i 2 łańcuchy beta. Hemoglobina występująca u płodów (tzw. hemoglobina płodowa - HbF) różni się składem części białkowej od hemoglobiny osobników dorosłych i posiada łańcuchy gamma, zamiast łańcuchów beta. Łańcuch alfa zawiera 141 reszt aminokwasowych, łańcuchy zaś beta i gamma - po 146 reszt, ale różnią się między sobą ich rodząjem w 37 pozycjach. Hemoglobina płodowa wykazuje większe powinowactwo do tlenu niż hemoglobina ~ osobników dorosłych i po urodzeniu jest stopniowo przez nią zastępowana.

Hem pod względem ogólnej struktury przypomina chlorofil występujący .. u roślina składa się z 4 pierścieni pirolowych połączonych ze sobą (rys. 3.6),

W cząsteczce hemu centralne miejsce zajmuje atom żelaza dwuwartościowe-go, który w sposób odwracalny przyłącza cząsteczkę tlenu (0₂). Ważne jest, że podczas tego procesu żelazo nie zmienia swojej wartościowości i w związku z tym nie jest to reakcja utlenienia, powszechnie określa się ją u tlenowa-niem. Utlenowana hemoglobina jest nazywana oksyhemoglobiną. Reakcja przyłączania tlenu do cząsteczki hemoglobiny przebiega bardzo szybko i trwa niespełna 10 ms (<0,01s). Podczas utlenowania hemoglobiny zachodzą zmiany konformacyjne w obrębie łańcucha polipeptydowego, które z większą! ą szybkość wiązania kolejnych cząsteczek tlenu przez hemoglobinę na zasadzie