P3100011 (2)

Wolt miiiWn/imw.ki

narodowego, polskie] tożsamości narodowej. Niekiedy dochodziło do ks/.ialtn 1 wąutii postaw nacjonalistycznych. Bieda, nęd/u, brak swobód i wolności poli-l tycznych, panowanie obcych lub rządy wydzielonych grup czy jednostek upr/y-1 Wilcjowanych sprzyjały emigracji, którą ograniczały bariery językowe, niewielka! znajomość krajów przyjmujących emigrantów.

W dziejach Polski migrucje jako masowe procesy społeczne, narodowe i po- H lityczne m.na głębokie, dalekie i różnorodne tradycje. Nowoczesny charakter H masowych polskich migracji był określany przede wszystkim uwarunkowania- ■ mi politycznymi, zróżnicowaniem cywilizacyjnym, czynnikami ekonomicznymi, I w/gledumt demograficznymi i prawnymi oraz kulturowymi i wyznaniowymi. H hmtgracjc polskie zazwyczaj były podejmowane na różnym podłożu motywacyj- ■ nym. ale zawsze powiązanym z dziejami polskimi i to zazwyczaj z doświadczę- I mami tragicznymi dla bytu państwowego i narodowego. Tak było po konfederacji I barskiej, powstaniu kościuszkowskim, rozbiorach, epopei napoleońskiej, a wresz- I etc powstaniu listopadowym. Francja, w której zachodziły procesy wolnościo- I wc, przyciągała Polaków poszukujących wolności dla wielu krajów europejskich, I a także Polski.

Emigracje z Polski rozwijały się falami, w poszukiwaniu lepszej egzystencji, początkowo nic tyle ekonomicznej, ile jednak politycznej, motywowanej względami patriotycznymi. Dokonywały się w atmosferze swoistego przymusu, związanego z rozwojem wydarzeń na arenie międzynarodowej. Były jednak traktowane jako rozwiązania czasowe, przejściowe, z. nadzieją na powrót z czasem, i to względnie •zybko. do swojej porzuconej ojcowizny, nieraz nawet z dalekich stron. Wychodźstwo polskie w pierwszym okresie, a więc jeszcze w XVIII wieku, lokowało się przede wszystkim w F.uropie, głównie we Francji i Włoszech, stosunkowo blisko ojczyzny, chociaż czasami szło jednak dalej, także za Ocean, już w początkach XIX wieku l.okalizując się w Europie, emigranci polscy przypatrywali się temu, i> d/ieie sie w Polsce, włączając się aktywnie do walk o odzyskanie niepodległości Ich decyzje o wychodźstwie politycznym były w tym czasie w pełni świadome, oznaczały desperację w imię watki o odbudowę niepodległości. Wśród emigrantów mc brakowało także i wojskowych państw zaborczych, którzy znaleźli się w nie-aoIi wojennej Francuzów lub Włochów. Reprezentowali zazwyczaj dużą świa-doinriM politycznych i patriotycznych celów wychodźstwa, usiłując oddziaływać później w tym duchu na społeczność pozostałą także na ojcowiźnie. Okazywali na-d/ieje na oddziaływanie na skuteczne działania dyplomatyczne w kierunku poprawy losów ojczyzny, a kiedy byłaby sposobna chwila, byli gotowi chwycić za broń, /v to w polskich strukturach wojskowych, czy też. nawet pod obcymi sztandarami, .ile w imię haseł wolności, także narodowej. Ich udział w wałkach napoleońskich me przyniósł jednak oczekiwanych rezultatów, ale ciążył na dalszych marzeniach i nadziejach Polaków w sprawach niepodległościowych przez wiele lat.

Kongres wiedeński nie spełnił nadziei Polaków. Nie przywrócił Polski niepodległe, otworzył się nowy okres działań polskich na rzecz odbudowy polskiej nic-

Po\:y\i    // /(/1 //

(lleałości, Zakończył się eksplozją powstańczą i boicsną kieska. Matowy amfa* Polaków po przegranym powstaniu listopadowym oznaczał nowy efap w hhtom polskiego wychodźstwa. Na wychodźstwie znaleźli się przywódcy polityczni, no-wódcy wojskowi, ludzie kultury, ale także masa żołnierska. Przywódcy polityczni i wojskowi traktowali pobyt na wychodźstwie jako podstawę do walki niepodległościowej, a dla mas żołnierskich pobyt we Pranej/, Wielkiej Brytanii i innych krajach zachodniej Europy. Był ponadto elementem wychodźstwa zarobkowego. Równocześnie miały miejsce migracje wewnętrzne, związane z nierównomiernym rozwojem gospodarczym na terenach ziem polskich w różnych zaborach, ale także Ina ziemiach przygranicznych. Nasilił się wówczas przymus deportacyjny, powodujący wyrzucanie grup Polaków w głąb Rosji, będący zarazem elementem eksterminacji, wyniszczania żywiołu polskiego najbardziej zaangażowanego w walce politycznej o niepodległość. Były to procesy, które dawały o sobie znać w szczególnym wymiarze po upadku powstania styczniowego, powodując nasilenie procesów zubożenia i deklasacji polskiego ziemiaństwa na terenie zaboru rosyjskiego 0 ile wychodźstwo na dalsze tereny (Francja i Wielka Brytania/ tworzyło podstawy do kształtowania się trwałych skupisk, zwartych narodowo, o tyle na terenach przygranicznych ruchy ludnościowe zacierały granice etniczne. Nowy charakter, jeszcze nie tak liczny jak w końcu XIX wieku, miało wychodźstw o zarobkowe do Ameryki, dając podstawy do powstawania tam polskich osiedli. Europejskie wychodźstwo zarobkowe było stosunkowo mocno nasilone na terenach rolniczych, gdzie ujawniały się skupiska ludności o niewykształconym poczuciu narodowym, która gdy znalazła się na niemieckich terenach uprzemysłowionych, w sposób intensywny podlegała procesom adaptacyjnym, ale także stopniowemu wynaradawianiu.

Druga połowa XIX stulecia to okres szczególnego nasilenia, w rozmiarach wcześniej niespotykanych wychodźstwa zarobkowego, już nie tylko do krajów europejskich, ale coraz częściej za Ocean, przede wszystkim do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Z zaboru rosyjskiego i Galicji wychodźstwo polskie kierowało się przede wszystkim na tereny zamorskie, najpierw do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, później nowymi fałami do Brazylii, a szybko również do Kanady. W końcu XIX wieku doszło do gwałtownej fali wyjazdów do Brazylii, kiedy rozszerzyły się wiadomości, w prawdzie nieprawdziwe, o szczególnie korzystnych warunkach do osiedlania się na tym terenie emigrantów, nabierając charakteru szczególnej „gorączki brazy lijskiej". Europejskie wychodźstwo zarobkowe najwcześniej ogarnęło zabór pruski, zastępując przemieszczania wewnętrzne w Rzeszy. Pierwsze większe skupisko utworzyli emigranci ze Śląska w Teksasie. Pojedynczy Polacy szukali też możliwości tworzenia osadnictwa polskiego na terenach kolonii francuskich w Afryce czy bliżej na obszarach państw' bałkańskich i Turcji, a wreszcie również w głębi imperium carskiego.

Wychodźstwo zamorskie przewyższyło wychodźstwo kontynentalne. Równoczesna reemigracja z terenów zamorskich nosiła charakter jednostkowy i była