DSCN1860

208 Tożsamość

Mika S., 1986. Przedmowa do trzeciego wydania polskiego [w:] G. Le Bon. Psychologia tłumu. PWN, Warszawa.

Szczepański J._f 1970, Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa.

Tożsamość, zespół wzajemnie powiązanych cech, które jednostka przypisuje sobie samej. Jest to wizerunek własnej osoby; to, za kogo ktoś się uważa (autode-finicja). Pojęcie tożsamości (identity) wprowadzone zostało do języka nauk społecznych stosunkowo niedawno przez Erika H. Eriksona, tym niemniej jest ono zbieżne z niektórymi wcześniejszymi ustaleniami na temat osobowości społecznej zawartymi w pracach Charlesa H. Cooleya, Geor-ge’a H. Meada. Floriana Znanieckiego, Gordona W. Allporta.

Badania dotyczące tożsamości jednostki mają na celu wskazanie, dlaczego pomimo pełnienia wielu różnorodnych ról społecznych, jednostka zachowuje pewne cechy niezmienne, w jaki sposób - pomimo upływu czasu - te cechy są utrzymywane. Wskazuje się przy tym na swoisty aktywizm podmiotu - jednostka nie jest biernie kształtowana przez oddziaływania środowiskowe, lecz w znacznej mierze kształtuje samą siebie.

Pojęcie tożsamości jest szczególnie przydatne w wyjaśnianiu działań społecznych. interakcji oraz niektórych procesów kulturowych. Podkreśla się, że przebieg działania (interakcji) zależy w dużym stopniu od przyjętej przez jednostkę koncepcji własnej osoby. Proces definiowania sytuacji zakłada również definiowanie własnej osoby. Między tymi dwoma typami definiowania zachodzi ścisła współzależność - przyjęta definicja sytuacji zależy od sposobu ujęcia własnej tożsamości, a równocześnie tę autodefinicję niekiedy modyfikuje.

Peter Berger, analizując zmiany tożsamości jednostki, posługuje się pojęciem altemacji. Każda jednostka interpretuje swoją biografię, dopasowuje fakty i wydarzenia z przeszłości do aktualnej koncepcji własnej osoby. Zmiana tożsamości powoduje, że poszczególnym zdarzeniom przypisuje się większą lub mniejszą ważność (znaczenie) niż poprzednio. W ten sposób tworzy się stosunkowo spójny obraz własnej osoby i drogi życiowej [P.L. Berger 1988, s. 61—72].

Pojęcie tożsamości przydatne jest do analizy zmian społeczno-kulturowych, a więc zmian dokonujących się nie tylko w skali indywidualnej, lecz i społecznej. Niejednokrotnie mówi się o tzw. kryzysie tożsamości, a więc o procesie przekształceń dokonujących się w sferze wartości i świadomości społecznej. Niektóre mchy społeczne, kontestatorskie, a także powstające subkultury można wyjaśnić odwołując się do analizy zmian tożsamości. Wskazuje się przy tym (Alain Touraine) na odmienne zasady identyfikacji podmiotu z wartościami tkwiącymi u podstaw porządku społecznego. (A.S .)

Zob. definicja sytuacji, interakcja, kontestacja, osobowość społeczna, rola społeczna, sytuacjo-nizm.

Literatura:

Berger P.L., 1988, Zaproszenie do socjologii PWN, Warszawa.

Bokszański Z., 1988, Tożsamość jednostki „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2.

Interaction and Identity, 1996, H.B. Mokros (cd.), Transaclions Publ., New finntswick, London.

McKinley R W.. 1992, Historie życia o psychtr biografia Badania teorii i metody- Wyd Nauk. PWN, Warszawa

Tradycja, część dorobku kulturowego (idei, wartości, wierzeń, instytucji, wytworów materialnych) pozytywnie wartościowana przez zbiorowość i przekazywana następnym pokoleniom. Jerzy Szacki (I97l|) wyróżnia trzy sposoby rozumienia trady cji 1) tradycja jako czynność - podkreśla się rolę transmisji społecznej; 2) tradycja jako przedmiot - w centrum uwagi znajduje się problem dziedzictwa społecznego; 3) tradycja w ujęciu podmiotowym - pożyty"]* wartościowanie niektórych elementów dziedzictwa społecznego. Zdaniem J. Szackiego trzeci sposób rozumienia to właściwy sens