page0179

175

wskutek podniesienia poziomu zniknęło morze saharskie, a natomiast na całym obszarze Sahary utworzyło się morze piasku, prażonego żarem słońca, wiatr stamtąd pochodzący był gorący i suchy (fóhn), wskutek czego stopniały przedtem nagromadzone warstwy lodu. Nie długo atoli utrzymać się zdołała hypoteza Eschera von der Linth, bo dowiedziono, iż w Saharze nie było morza, oraz że fóhn alpejski nie ma nic wspólnego z Saharą, gdyż takie wiatry ciepłe i suche nawet w Grenlandyi można napotkać.

Inną przyczyną telluryczną powstawania lodowców miał być kierunek Golfu, ciepłego prądu morskiego, który oblewa brzegi Europy. Hopkins obliczył, że gdyby Golfstrom został odwrócony od Europy, jej temperatura średnia obniżyłaby się o 6—7°, co wobec zimnych wiatrów z morza północnego pociągnęłoby takie obniżenie ciepłoty, iż lodowce musiałyby były utworzyć się nie tylko na szczytach wysokich Alp, ale i na górach o wiele od nich niższych. Atoli nawet co do Europy ten pogląd napotyka na wielkie trudności, a stanowczo nie wyjaśnia przyczyny tworzenia się lodowców w innych częściach ziemi oraz istnienia peryodów interglacyalnych.

W czasach ostatnich podał Kreichgauer inną przyczynę ^x) powstawania lodowców, a to obniżanie się temperatury w różnych punktach ziemi, gdyż z wyjątkiem obu biegunów wszystkie inne punkty skorupy ziemskiej dostają się kolejno w okolice szerokości podbiegunowych wskutek ślizgania się skorupy po jądrze ognistem pod wpływem siły odśrodkowej. Lecz naprzód nie mamy dowodów wystarczających, jakoby skorupa ziemska rzeczywiście ślizgała się po jądrze i zmieniała położenie geograficzne punktów rozmaitych na swej skorupie, a po-wtóre bardzo wielu geologów i fizyków mniemają, że jądro ziemi jest stałe, a nie płynne²); wreszcie nie dałoby się w tej hypotezie wyjaśnić równoczesności lodowców w różnych częściach ziemi.

Kiedy przyczyny telluryczne okazały się niewystarczają-cemi do wyjaśnienia powstania lodowców w różnych epokach,

*) Por. Kreichgauer: Die Aeąuatorfrage in der Geologie. 1902. Korzystam w tej materyi z artykułu W. Nałkowskiego p. t. Histor\a ogólnej nauki o ziemi — w piśmie: Dzieje myśli, t. II, zeszyt I, str. 94 - 106.

*) Por. Thiene: dz. w. prz. str. 83 — 89.

http://rcin.org.pl