P1130775 resize

176

ciętnie ok. 10 m średnicy i ok. 1 m wysokości. Pod nasypami znajdowały się pochówki szkieletowe, w większości przypadków jednostkowe, ułożone albo bezpośrednio na pierwotnej próchnicy, albo w niewielkich jamach. Nad grobami często zalegały warstwy spalenizny zawierające kości zwierzęce, krzemienie oraz liczne ułamki ceramiki. Część pochówków posiadała wyposażenie, składające się z ozdób brązowych, a także i złotych (kurhan nr 9). Ponadto w jednym z grobów (kurhan nr 1) znaleziono sztylet brązowy, co należy do zjawisk wyjątkowych, a w innym (kurhan nr 23) inwentarz grobowy stanowiły całe naczynia. Większość materiału ceramicznego odkrytego w Łubnej pochodzi z nasypów kurhanów (A. Garduwski 1951, s. 1 n.).

Bardzo zbliżony charakter posiada drugi duży zespół grobów kurhanowych z Okalewa. Występowały tam, podobnie jak w Łubnej, mule i niskie mogiły z typowymi pochówkami szkieletowymi, wyposażonymi we fragmenty ceramiki, krzemienie i nieliczne wyroby brązowe. Pod jednym z kurhanów (nr 2) odsłonięto, jak się wydaje, ślady orki, które być może wiązać można z osadnictwem ludności kultury trzcinieckiej. Jest to jak dotąd jedyne tego rodzaju odkrycie z terenu Polski (B. Abramek 1971, s. 67 n.).

3.    Groby ciałopalne płaskie znane są z cmentarzyska w Laskach Starych i Wolicy Nowej. Reprezentują one typ ciałopalnych grobów jamowych. Na stanowisku w Laskach Starych odkryto łącznie 6 pochówków, umieszczonych w prostokątnych i owalnych jamych, naśladujących swym wyglądem jamy grobów szkieletowych. W obrębie jam znajdowały się nieliczne przepalone kości ludzkie, fragmenty ceramiki oraz całe naczynia (E. Kem-pisty 1968, s. 224 n.). Analogiczną sytuację odnotowano w Wolicy Nowej, skąd pochodzi jeden grób ciałopalny (nr 6) wyposażony w szpilę brązową i fragmenty ceramiki kultury trzcinieckiej (K. Jażdżewski 1948, s. 124 n.). Inne jamowe pochówki ciałopalne zaliczane czasem do obiektów kultury trzcinieckiej, np. groby z ICrokorczyc (H. Wiklak 1963, s. 91-92), Konstantynowa (H. Wiklak 1963, s. 91) czy Sierpowa (A. Gardawski 1959, s. 136-137), należą już do przejściowej fazy łódzkiej.

Bardzo niejasno przedstawia się zagadnienie ciałopalnych grobów popielnicowych kultury trzcinieckiej. Jak dotąd nie znamy z terenu Polski ani jednego pewnego pochówku popielnicowego, który można by przypisać tej kulturze. Odnosi się to zarówno do domniemanych grobów z Błonia, woj. tarnobrzeskie, i Puczyc, woj. bialskopodlaskie, jak i do grobów z Myśliborza, woj. piotrkowskie, oraz Sierpowa, woj. sieradzkie. W przypadku obiektów z Błonia nie wiadomo, czy kości znajdowały się w popielnicach, co podkreśla sam badacz tego stanowiska R. Janika (1963, s. 117 i n.). Podobnie naczynia z Puczyc, wydobyte przez przypadkowych odkrywców, nie posiadają pewnej dokumentacji, a jedyną wskazówką o ich grobowym przeznaczeniu były nikłe ślady przepalonych kości ludzkich przywarte do ścianek naczyń (A. Kempisty 1970, s. 136 n.). Natomiast groby z Myśliborza i Sierpowa prawdopodobnie zaliczyć trzeba, tak jak i pochówki jamowe z tych cmentarzysk, do fazy łódzkiej, chronologicznie młodszej od właściwej kultury trzcinieckiej.

4.    Ciałopalne pochówki lokowane pod kurhanami znane są z dwóch cmentarzysk, z południowych regionów Polski. Na pierwszym z nich, w Guciowie, woj. zamojskie, przebadano kilka mogił, których zniwelowane nasypy nie przekraczały 50 cm wysokości, a średnice u podstawy wynosiły przeciętnie ok. 12 m. Bezpośrednio na pierwotnym poziomie ziemi pod nasypami znajdowały się warstwowe pochówki ciałopalne zawierające oprócz przepalonych kości ludzkich, liczne fragmenty ceramiki oraz krzemienie (R. Rogozińska 1961, s. 45 n.; 1963, s. 84 n.; 1965, s. 93 n.). Drugie stanowisko w Micmowie I miało nieco inny charakter. Badany tam kopiec wysokości ok. 3 m i średnicy ponad 10 m, wzniesiony przez ludność kultury trzcinieckiej, nakrywał 3 pochówki, 2 szkieletowe oraz 1 ciałopalny zbiorowy. Umieszczony centralnie grób ciałopalny, w postaci warstwy przepalonej ziemi przemieszanej ze szczątkami kostnymi jednej kobiety i dwojga dzieci, przykryty był pomostem z belek. Na pomoście znajdowały się 3 naczynia oraz fragmenty 2 tarczek ze spiralnie zwiniętego drutu brązowego (A. Kempisty 1967, s. 158 n.).

Ceramika

Stanowi ona gros dostępnych nam materiałów źródłowych kultury trzcinieckiej. Przeważnie wykonywana jest z gliny schudzonej domieszką grubo- i średnioziarnistego tłucznia kamiennego, rzadziej z dodatkiem piasku lub materiałów organicznych. Część zachowanych wyrobów ceramicznych odznacza się charakterystycznym spękaniem wokół grubych ziam domieszki. Powierzchnie zewnętrzne są często starannie wygładzone, choć zdarzają się także naczynia słabo gładzone, przecierane lub celowo schropowaconc. Barwa naczyń bywa najczęściej ciemnobrunatna, ceglastobrunatna i szara. Znaczna liczba wyrobów ceramicznych kultury trzcinieckiej wyróżnia się urozmaiconymi motywami zdobniczymi. Do najpospolitszych należą poziome listwy nalepiane w górnych partiach naczyń oraz różnego rodzaju żłobki poziome, faliste, ukośne, półkoliste, a także nakłucia i doleczki. Znany jest także ornament guzowy występujący przeważnie w połączeniu z innymi rodziyami zdobień. Ponadto charakterystyczną cechą tej ceramiki jest częste występowanie naczyń z krawędziami pogrubionymi i skośnic