PICT0067 (5)

Aleksander Gierymski, Piaskarie

Pozytywizm w Polsce

Ramy czasowe - 1864-1890

Rok 1864 - to data ostatecznego zakończenia i upadku powstania styczniowego. Jest to także data uwłaszczenia chłopów na terenie zaboru rosyjskiego. Oba wydarzenia spowodowały narodziny zupełnie innej epoki. Po pierwsze klęska kolejnego zrywu niepodległościowego wywołała zniechęcenie do romantycznych metod walki, sprowokowała młode pokolenie do poszukiwań innych sposobów protestu przeciw zaborcom. Po drugie na społeczeństwo spadły represje, po uwłaszczeniu chłopów ukształtowała się nowa gospodarka. Szlachta ziemiańska coraz częściej poszukiwała zarobku, wykorzystywała więc swoje wykształcenie i tak powstawała warstwa inteligencji.

Rok 1890 - przyjmuje się z kolei umownie za początek Młodej Polski. Wówczas właśnie na arenę pisarską wchodzi młode pokolenie twórców, debiutują poeci młodopolscy (Tetmajer, Kasprowicz, Staff), nowy, modernistyczny prąd ogarnia Polskę. Wprawdzie nie oznacza to zupełnego zaniku pozytywizmu - powstają jeszcze ważne dzieła w duchu tej epoki, trwa równolegle realizm i naturalizm, pozytywizm i modernizm, lecz ten młody nurt - jest silniejszy i pierwszoplanowy.

Fazy pozytywizmu

*    przed rokiem 1863 - faza przedpowstaniowa;

•    lata 1864-1875-faza powieści tendencyjnej:

•    lata 1876-1880 - faza nowelistyki;

*    ósma dekada XIX w. - faza dojrzałego realizmu.

Miasto pozytywizmu - Warszawa. Tu działają najważniejsi teoretycy epoki, rozgrywa się życie kulturalne, sama Warszawa jest bohaterem prozy tych czasów.

Pozytywiści głosili:

•    ideę pracy zamiast nierównej walki:

*    ideał nauki, oświecania społeczeństwa:

*    organicyzm i pracę u podstaw zamiast indywidualizmu jednostki;

*    praktycyzm zamiast ideału „mierz siły na zamiary’":

*    pracę na polskiej ziemi zamiast walki zbrojnej;

•    utylitaryzm literatury i sztuki;

•    równouprawnienie mniejszości narodowych;

•    emancypację kobiet.

Najwybitniejsi teoretycy nowej epoki to:

•    Aleksander Świętochowski - zwany papieżem pozytywistów.

*    Piotr Chmielowski - znany z działalności krytycznej i historyczno-literackiej. Do grona młodych pozytywistów publikujących swoje poglądy należeli też wstępujący na pisarską scenę: Henryk Sienkiewicz, Eliza Orzeszkowa, Bolesław Pras. Propagowaniu publicystyki sprzyja) rozwój prasy, glosy młodych znajdowały szersze kręg odbiorców, do których docierały postulaty reformowania przemysłu, rolnictwa i oświaty, pochwala zawodów użytecznych - lekarza, nauczyciela, inżyniera, przekłady koncepcji zachodnich - słowem poszukiwanie sposobu istnienia w tym nowym świecśe.

5