PICT5961

nia badanych, a także związana z tym trudność zapamiętania wszystkich zawartych w niej wskazań i pouczeń.

W badaniach sondażowych typu ankietowego, przeprowadzonych z udziałem młodzieży i przy użyciu wyłącznie pytań otwartych, może mieć ona np. następujące brzmienie:

Badania, w których uczestniczyć macic, są inicjowane i podejmowane przez

.......Każda odpowiedź na postawione pytania jest poprawna, jeśli tylko bywa

szczera i podana bez dłuższego zastanowienia się nad nią. Chodzi bowiem głównie o Wasze własne opinie w sprawach, których dotyczą poszczególne pytania. Pragnę również zapewnić Was o pełnej anonimowości i dyskrecji Waszych odpowiedzi. które wykorzystane będą wyłącznic w celach naukowych.

Weryfikacja pytań kwestionariuszowych

Niczbędnia w przygotowywaniu badań sondażowych jest także weryfikacja pytań kwestionariuszowych w ramach badań pilotażowych. Wymóg ten odnosi się w szczególności do sprawdzenia stopnia zrozumienia przez osoby badane poszczególnych pytań sondażowych. Okazuje się bowiem, że nawet wtedy, gdy sformułowaniem ich zajmują się wyjątkowo starannie dobrani eksperci, to nigdy i tak nic ma całkowitej pewności co do ubocznych wpływów, jakie mogą wywrzeć owe pytania na respondentów, oraz co do ich reakcji na nic. Zachodzi zwłaszcza potrzeba sprawdzenia tego, czy wszyscy jednakowo rozumieją zadawane im pytania i niektóre przynajmniej występujące w nich terminy, jak również tego. jaki jest sposób przyjmowania i odczuwania poszczególnych pytań (Z. Sawiński. 1992, s. 16 i n.). Ważną rzeczą jest również w wyniku badań pilotażowych określenie czasu, jaki zajmuje przeciętnie osobom badanym udzielanie odpowiedzi na zadane im pytania.

Słowem, badania pilotażowe mają ułatwić korektę lub zmianę pytań, rozumianych błędnic, niejednakowo lub z trudem jedynie przez badanych. Mają one również dopomóc w sprawdzeniu, czy objęte kwestionariuszem pytania dostarczają wystarczająco zróżnicowanego materiału badawczego oraz czy skłaniają badanych do szczerych i w miarę wyczerpujących odpowiedzi. Chodzi też sprawdzenie poprawności przygotowanej instrukcji, w tym także pod względem siły wpływu wywieranego na motywację respondentów do udziału w tego rodzaju badaniach.

Na ogół przyjmuje się, że badania pilotażowe, o których tu mowa, przeprowadza się zwykle z udziałem nie więcej niż 25-30 osób. Osoby te pochodzą z tego samego środowiska, z którego wywodzić się będą osoby objęte później badaniami zasadniczymi.

rzc< staw lonc wymagania stawiane metodzie sondażu przynoszą pożądane dc.\ty tylko wtedy, gdy zapewnia się zarówno poprawność pytań kwestionariuszowych, jak i odpowiednią kolejność w ich zadawaniu oraz ich weryfikacją podczas przeprowadzanych badań pilotażowych. Ważne są także inne wymagania. o których wspomina się w dalszej części rozdziału.

3. Rodzaje pytań sondażowych (kwestionariuszowych)

Nieodłączną bezsprzecznie częścią składową metody sondażu są pytania kwestionariuszowe. Każde z nich ,jcst to zamieszczona w kwestionariuszu wywiadu lub ankiety wypowiedź badacza, najczęściej w formie zdania pytajnego, skierowana do respondenta i żądająca od niego wypowiedzi określonej treściowo bardziej lub mniej dokładnie" (J. Lutyński. I983a. s. 112). Znane są różne rodzaje pytań kwestionariuszowych. Wśród nich ważne miejsce zajmują pytania otwarte, zamknięte i półotwarte.

Pytania otwarte

Pytania otwarte pozostawiają respondentom całkowitą swobodę wypowiedzi, a więc w sposób nieskrępowany jakimikolwiek dodatkowymi sugestiami ze strony badacza (poza oczywiście ogólnym tematem, którego one dotyczą). Dzięki temu badacz rozpoznaje niejednokrotnie nowe aspekty badanego problemu, z których wcześniej nie zdawał sobie sprawy. Ma też możliwość przekonania się o stosunku badanych do podjętego przez niego problemu.

Oto przykład pytań otwartych zastosowanych przez J. Zborowskiego (1961, s. 8 i n.) wobec chłopców i dziewcząt w wieku około 12-18 lat w badaniach ankietowych, dotyczących organizacji pracy domowej uczniów:

1.    Ile czasu poświęcasz przeciętnie w jednym dniu na odrabianie zadanych lekcji szkolnych?

2.    Gdzie odrabiasz te lekcje i o jakiej porze?

3.    Które zadania sprawiają Ci najwięcej trudności?

4.    Przedstaw największe spośród tych trudności i opisz, jak sobie z nimi radzisz.

5.    Czy odrabiasz, lekcje samodzielnie, czy też korzystasz z czyjejś pomocy — czyjej?

6.    Które zadania są dla Ciebie najłatwiejsze — dlaczego?

prac>?^ ^^lt)rC^° P^r/cc*^,n‘^{otu masz} zwykle najwięcej, z którego najmniej zadanej

251