PICT6474

niezbędnych do poznania funkcjonowania instytucji edukacyjnych osób w nich uczestniczących, jak i poznania twórczości dzieci, młodzieży. Pomaga w wyjaśnienia i pogłębieniu zjawisk, których naświetlenie innymi metodami czy technikami badawczymi byłoby niemożliwe lub utrudnione.

Dokumenty pełnią ważną rolę w badaniach nad dziejami oświaty i szkolnictwa Wskazują na przyczyny lezące u podstaw tworzenia bądź likwidowania niektórych instytucji opiekuńczych, wychowawczych czy kulturalnych. Sprzyjają wykryciu związków zależności między instytucjami edukacyjnymi a dokonanymi zmianami społeczno-gospodarczymi czy politycznymi jak i poznanie poziomu świadomości zatrudnionych w nich osób. Także naświetlenie form i rodzajów prowadzonej działalności opiekuńczej, wychowawczej czy społecznej realizowanych w tych instytucjach jest zaletą analizy dokumentów.

Oprócz zasygnalizowanych zalet, analiza dokumentów posiada także wiele wad. Dotyczą one głównie małej wiarygodności poznawczej analizy dokumentów [M. 1 .oboćki. 2000, s. 239]. Z tych względów należy przestrzec przed bezkrytycznym do nich zaufaniu i zalecić ostrożność w posługiwaniu się dokumentami. jako jedynym z wielu, lecz nic jedynym źródłem informacji. Nic zawsze przecież opisują one rzeczywistość taką, jaka ona była, lecz taką, jaką pragnął ją widzieć bądź widział autor dokumentu. Niektóre dokumenty przedstawiają określone zdarzenia w sposób zbyt jednostronny, daleko uproszczony i mało obiektywny.

262

Także wytwory działania dzieci, młodzic/.y czy dorosłych, nic zawsze są odbiciem ich faktycznych przeżyć, doznanych stanów psychicznych, nadziei, depresji czy załamania. Nic zawsze odtwarzają motywy postępowania czy postawy, które skłoniły ich twórców do takiego czy innego działania. Dlatego należy przyjąć, że dokumenty i wytwory działania mogą być tylko dodatkowym i uzupełniającym źródłem informacji a nie podstawowym. Ich wartość poznawcza, uzależniona jest przede wszystkim od umiejętności rozpoznania, odczytywania i zinterpretowania zawartych w nich informacji, symboli czy znaków i dlatego należy każdorazowo ustalić czy są wiarygodne i autentyczne.

Wskazując na ograniczoną niejako analizę wytworów działania dzieci, należy podkreślić, iż w ostatnim okresie widoczny jest wzrost znaczenia w badaniach pedagogicznych tego rodzaju analiz, które są nastawione przede wszystkim na interpretację różnych zachowań jednostek i wytworów ich działania, na /.rozumienie motywów takiego czy innego ich postępowania, w powiązaniu z kontekstem sytuacyjnym, w jakim dana jednostka się znajduje. Ten zwrot, szczególnie w badaniach pedagogicznych, nobilituje analizę dokumentów, a w szczególności analizę treści i wytworów działania dzieci i młodzieży, jako technikę zmierzającą do pełniejszego i bardziej pogłębionego wyjaśnienia wielu postaw społecznych, których poznanie innymi metodami i technikami jest utrudnione a w niektórych przypadkach niemożliwe.

Zadania i pytania

\. Czym jest obserwacja t jakimi cechami powinna się charakteryzować?

2.    Proszę wymienić zalety i wady poszczególnych typów obserwacji.

3.    Jaką technikę badań zastosujesz, do zbadania następujących zagadnień i) Sytuacja społeczna dziecka w rodzinie patologicznej;

b)    Struktura czasu wolnego młodzieży dojeżdżającej do szkoły,

c)    Aspiracje edukacyjne młodzieży szkół gimnazjalnych.

4.    Jakie korzyści wynikają z analizy wytworów działania?

5.    Wyjaśnij różnice pomiędzy techniką wywiadu i ankiety.

6.    Omów podstawowe problemy metodologiczne związane z analiza dokumentów i wytworów działania.

7.    Dokonaj porównania i wymień różnice między rolą obserwatora uczestniczącego w obserwacji a rolą jako uczestnika.

S. Kiedy stosujemy pytania otwarte, kiedy zamknięte a kiedy filtrujące?

9.    Omów rolę. jaką odgrywa kolejność pytań kwestionariuszowych.

10.    Wymień problemy, które pojaw iają się podczas przeprowadzania wywiadu.

11 Jaką technikę badawczą byłbyś skłonny wybrać badając problem narkomanii? Uzasadnij swój wybór.

12.    Wymień i opisz podstawowe zasady obowiązujące przy' przeprowadzaniu wywiadu.

13.    Pytania wykorzystywane w badaniach ankietowych mogą dotyczyć faktów i optnu Podaj przykłady pytań dotyczących faktów oraz opinii.

15.    Czym jest dokument i jakie znasz jego rodzaje?

16.    Jakie zasady należy przestrzegać, formułując pytania kwestionariuszowe?

17.    Kafeteria pytań kwestionariuszowych powinna być wyczerpująca i rozłączna. Podaj przykłady takich pytań

1S. Czym różni się obserwacja standaryzowana od niestandaryzowanej?

263