przewodnik0007

istnieje³⁵. Krytyk mógłby w|>i.iwd/.ic dowodzić, że zd.mi.i .nulu y< zm •..) treściowo puste i nic dotyczą istnienia, wobec czego z s.j«Iu „bóg jesi bo giem” nie da się wywieść ani „Bóg istnieje”, ani nawet „Bóg, jeśli istnieje, jest Bogiem” (w tym przypadku trzeba dodatkowo założyć, że pojęcie Boga nie jest sprzeczne)³⁶. Argument ten nie byłby jednak trafny, nie mamy tu bowiem do czynienia ze zdaniem analitycznym, eksplikującym treść pojęcia, lecz z próbą przedmiotowego odsłonięcia natury samego Boga³⁷. Zdaniem Bonawentury znaczeniem nazwy jest nie treść mentalna, lecz sama rzecz, a istotę Boga najpełniej wyraża nazwa „byt najdoskonalszy”, która obejmuje wszystkie Jego atrybuty, niezależnie od relacji do stworzeń; żadne inne określenie nie ujmuje Jego integralnej całości i pełni bytu ³⁸. Nazwa ta ukazuje, że Bóg nieistniejący jest sprzecznością terminów, istnienie jest bowiem niemożliwe do oddzielenia od Jego istoty tak samo, jak boskość³⁹. To nie niemożliwość pomyślenia Boga jako nieistniejącego wymusza konieczność Jego istnienia, lecz konieczność Jego natury stanowi podstawę niemożliwości pomyślenia o Nim jako nieistniejącym. Istota Boga nie została przez człowieka wymyślona i nikt z nas nie potrafi w jej pojęciu czegokolwiek zmienić. Podstawą argumentacji nie jest zatem nasze pojęcie, lecz sam Bóg, co sprawia, że dowód ontologiczny jest pewny⁴⁰; wątpliwości co do jego trafności mogą powstać wyłącznie z powodu błędnego rozumienia istoty Boga.

Dowód Jan Duns Szkot. Inaczej wartość dowodu ontologicznego ocenił Dunsa Szkota Duns Szkot, zdaniem którego dowieść istnienia Boga w sensie ścisłym można tylko a posteriori-, mimo to traktował on zdanie „Bóg istnieje” za oczywiste na mocy terminów dla tych, którzy poznali istotę Boga (jako haecceitas)^ • Analizując jednak dowód ontologiczny w oderwaniu od poznania istoty Boga, trzeba założyć Jego możliwość. Jeśli zatem możemy myśleć bez sprzeczności o Bogu jako bycie, nad który nie da się pomyśleć większego, to mamy prawo przyjąć, że On istnieje⁴². Ponieważ jednak nie ^{1 2 3 4 5 6 7 8 9 10}

I' u i v. i ■ y |" 'j','!«' boga ji m wolni' od N| »(/<«. /nodci (lo, że jej nie wid/liny, nii cjmi nic |>i /isąd/a), /.nem nic wiemy te/,, i zy bóg jest możliwy. \W dług' 1/Koi.»tymi /asem nic możemy dowieść możliwości boga na diod/c .i /mon. I )owód taki jest dostępny tylko a posteriori, jeśli Bowiem bóg im nicje, tonu pewno jest możliwy. Znaczy to, że dowód ontologiczny j« m /.deżny od kosmologicznego i jedynie prawdopodobny¹ \

1 biw

k .u i e z j n sz. Jedną z postaci dowodu ontologicznogo slonnulowal K .u tezjusz. W Medytacjach o pierwszej filozofii przedstawił go po aigu u i c n t ac I \ a posteriori, w Zasadach filozofii przed n i i n i, po u i cwa / i\ In !yt, u /e zost aly napisane w porządku odkrywania, a Zasady ja ko pod i ęi / nil i iw \ wykład systemu; treść dowodu jednak nie uległa zmianie",

bóg to byt w najwyższym stopniu doskonały, zatem Jego pojęi le obejmuje wszystkie doskonałości. Ponieważ istnienie jest doskonali>śi i,|, musi należeć do natury Boga; stąd wynika, że istnieje On konin znli Istnienia nie da się oddzielić od istoty Boga, jak nie da się oddzielić gćn y od doliny czy trójkątności od trójkąta. We wszystkich innych byt .u h istota różni się od istnienia, w przypadku Boga, zawiera je, nie można Cio bowiem pomyśleć bez istnienia. Kto neguje istnienie Boga, popada w sprzeczność - twierdząc, że ma wszystkie doskonałości, odmawia Mu doskonałości istnienia; świadczy to, że w ogóle nie rozumie pojęcia boga, Istnienie Boga nie wynika jednak z naszych pojęć, lecz z wewnętrznej konieczności Jego bytu^{11 12 13}.

Argument ten nie ma charakteru modalnego, nie odwołuje się bowiem do koniecznego sposobu istnienia Boga, lecz stwierdza, że jest ko niecznościąjego faktyczne istnienie¹⁴. Opiera się na ujęciu natury boga i nie zależy od innych dowodów; ukazując zaś prawdziwy byt, ma przede wszystkim sens metafizyczny, a nie religijny.

Ki yi Kai 1

Krytykując Kartezjusza, Caterus dowodził, że jeśli nawet istota bytu absolutnie doskonałego obejmuje istnienie, to stąd nie wynika, że istnieje

Przewodnik...36

1

5 „Similiter argui potest: si Deus est Deus, Deus est; sed antecedens est Ado verum,

2

quo non potest cogitari non esse; ergo Deum esse est verum indubitabilc” (tamże).

3

36    Tamże, s. 16-17.

4

37    Tamże, s. 18-19.

5

38    Tamże, s. 20-22.

6

39    Tamże, s. 19, 27-29.

7

40    Tamże, s. 23-25.

8

41    E. Gilson, Byt i istota, przeł. D. Eska, J. Nowak, Warszawa: IW Pax, 2006,

9

s. 103-104.

10

42    F.C. Copleston, Historia filozofii, t. 2, s. 596-597.

11

   Tamże, s. 597.

12

   R. Descartes, Zasady filozofii, przeł. I, Dąmbska, Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2001, s. 32-33.

13

   R. Descartes, Medytacje o pierwszejfilozofii, Kęty: Wydawnictwo Antyle, 2001, s. 84-85. W prostszej formie dowód ten został przedstawiony w odpowiedziach na zarzuty. Jeśli coś zawiera się w naturze lub pojęciu jakiejś rzeczy, co jest prawdziwe w odniesieniu do tej rzeczy. Otóż istnienie konieczne zawiera się w naturze (i pojęciu) Boga, zatem jest prawdą, że istnieje On koniecznie. Stąd wynika, że istnieje faktycznie. Zob. tamże, s. 154-155.

14

   B. Leftow, The OntologicalArgument, s. 99.