PTDC0065 (2)

132

132

SZELIGA:

MAGDALENA:

Lecz .1 ona oszukiwać    może.

Bo na cóż stałym być    wzglę

dem komet,

Których odmieniły się obroty ? - -

(z dziwnym akcentem)

Wdzięczny pani jestem ZA COŚ...

NIE WIEM

(po chwili)

Jak toż zdrowie Hrabiny?...

(zimno)

0!... dobrze...

(akt II, sc. 3)

Jest to może przykład o tyle nietypowy, że konwersacja zakłada raczej scenę zbiorową, w której nie wszyscy muszą uczestniczyć z jednakowym zaangażowaniem, ale swoją obecnością, gestami i wtrąceniami tworzą określony klimat.

Z oczywistych powodów dość rzadko występuje w dramacie dialog ceremonialny, w którym układ replik określony jest śoiśle przez konwencję społeczną, przepisy, regulamin. Dialog taki jest niezależny od osobowościowych oeoh uczestniczących w nim ludzi, jest także w pewnym sensie niezależny od sytuacji. Jest tak, że pewien typ sytuacji wywołuje (zakłada) pewien określony nawot w szczegółaoh układ formuł słownych, nie zostawiając miejsca na indywidualną inwencję mówiących. W stosunku do tej formy komunikacji językowej nawet termin "dialog" musi być używany w maksymalnie szerokim znaczeniu, gdyż "prawdziwym" dialogiem, to znaczy wymianą myśli w międzyosobowym kontakcie, forma ta nie jest.

W dramacie Żeromskiego tuż przed swoją śmiercią Sułkowski rozstaje się z orientalistą Venturem i wychodzi za bramę pałacowego dziedzińca, skąd dobiega następująca rozmowa:

SUŁKOWSKI:    (za soeną) Zawilec!

ZAWILEC:    (za soeną) Według rozkazu!

SULKOWSKI:    (w oddali) Konia!

ZAWILEC:    (w oddali) Osiodłany!

(akt V)

Dialog składa Się tu wyłącznie z komend i odpowiedzi za nie, a żadne sformułowanie nie wykracza poza słowa przewidziane regulaminem. Nic i*ięc dziwnego, że gdy sytuacja dramatyczna zmusza autora do posłużenia się dialogiem ceremonialnym, stara

JL SXZt

tł .: *:.T