Picture0

NI

aldehydem jest metanal, aldehyd mrówkowy, o wzorze HCHO, produkt utlenienia metanolu. Jego roztwór wodny nosi nazwę formaliny. Aldehyd mrówkowy ulega polimeryzacji, dając paraformaldehyd, który po podgrzaniu rozpada się na cząsteczki gazowego aldehydu (znalazło to zastosowanie np. do dezynfekcji pomieszczeń szpitalnych).

Produktem utlenienia etanolu jest etanal, aldehyd octowy, o wzorze CH3-CIIO. Aldehydy poddane redukcji przechodzą w alkohole. Dają szereg reakcji charakterystycznych. Reaktywność aldehydów spada w miarę wzrostu ich masy cząsteczkowej.

Z jonami srebra Ag‘ aldehydy wykazują działanie redukujące, dając lustro srebrne (Ag⁰) (próba Tollensa), a z jonami miedzi Cif po podgrzaniu w odpowiednich warunkach - czerwony osad tlenku miedzi Cu₂0 (próba Trommera).

Z wodą tworzą hydraty, np. etanal z wodą tworzy CH, - CH - OH (diol), czy

OH

chloral, tj. aldehyd trójchlorooctowy CC1₃-CH Oli (hydrat chloralu).

OH

Z alkoholami tworzą półacetale, np. CH₃-CH-OR (półacetal aldehydu

OH

octowego) lub acetale CH₃ - CH - OR .

OR

Aldehydy reagują z aminami, hydroksyaminą, hydrazyną itd.

Znane są aldehydy nienasycone. Należy do nich np. akroleina CH₂=CH-CHO.

4.4. Ketony

Ketony posiadają charakterystyczną grupę funkcyjną -CO- (grupa karbo-nylowa), przy czym węgiel karbonylowy związany jest z dwoma innymi atomami węgla. Wzór ogólny tych połączeń to R-CO-R. Powstają przez utlenianie alkoholi drugorzędowych. Przykładem ketonu jest dimetyloketon (aceton), o wzorze CII3-CO-CII3, znany rozpuszczalnik.

Ketonami aromatycznyiTii są np. acetofenon i benzofenon.

(OfCO-CH    (or⁰⁵-©

sicctolcnon    benzofenon

W odróżnieniu od aldehydów ketony nie posiadają właściwości redukujących

4.5. Kwasy organiczne

Kwasy organiczne posiadają grupę funkcyjną karboksylową < ogólny wzór tych połączeń to R-COOH. Kwasy dysocjują na jony:

R - COOH <=> R - COO + H⁺ (11,0' w wodzie)

Zwykle są słabymi kwasami. Z zasadami tworzą sole, z alkoholami esli wstają m.in. przez utlenianie aldehydów (bez rozerwania łańcucha węgli i ketonów (przy rozerwaniu łańcucha węglowego). Tworzą szereg homo ny. Wraz ze wzrostem długości łańcucha zmniejsza się oddziaływanie karboksylowej, natomiast wzrasta gęstość, lepkość i temperatura wrzenia

Pierwszy w szeregu homologicznym jest kwas mrówkowy IK '< >< >11 ' puje on wjadzie mrówek (stąd jego nazwa) i w pokrzywach. Kwas mró\ i jego sole: sodowa, potasowa i wapniowa są stosowane do konserwowania owocowych surowych i wysokosłodzonych, żelatyny i podpuszczki w Jego homolog, kwas octowy CU3COOH znajduje zastosowanie m.in \s pi śle spożywczym (E 260). Kwas propionowy CH3—CH2-COOII (I ’S( jego sole sodowa (E 281) i wapniowa (E 282) oraz. potasowa (I .’8 t) stos są do konserwowania chleba i wyrobów ciastkarskich w opakowaniach |c kowych. Kwas masłowy CH3-CH2-CH2-COOH wydziela się w czasie nia masła.

Cząsteczki kwasów mogą zawierać więcej niż jedną grupę kall Iową. Przedstawicielem kwasów dwukarboksylowych jest kwas szcza’ IIOOC COOH (H2C2O4, dwukarboksyl). Sole tego kwasu występują u wiu i rabarbarze. Jest szkodliwy dla zdrowia. Jego pochodną jest np. kwns nowy COOII-CII2-COOII lub kwas korkowy COOH (CIĘ), C( >< >11 cy do wyrobu nylonu.

Kwasy organiczne ogrzewane w wyższej temperaturze ulegają ilckail lacji połączonej z wydzielaniem dwutlenku węgla.

Duże znaczenie mają kwasy tłuszczowe związane z gliceryną 1 tw> tłuszcze. Wyróżnia się kwasy tłuszczowe nasycone, pochodne węglowo nasyconych, oraz nienasycone, zawierające jedno lub więcej wiązań pi nycli w łańcuchu kwasowym, Do bardziej znanych kwasów tłuszczowy* syconych należą kwas palmitynowy Clii <( 11• )i 1 ('< >( )l I i stenr ( II, (< l|>)ii, ( <>(>11 Do nienasyconych zalicza się kwas oleinowy, \\\ jąiN u olejach |a<lalnvc|i t II (CII.); CII CII (t li,) ('(>(>11 III zawierające kwus\ 111,m mu mają konsystencję sialą, a zawierające / wią/aiilnml wielokrotnymi ą olclsti dekli' Stosowane są jako I \\ s/s slkli li pioilllklów ipo/\ Ml zyi li Wedlllg potl/eb