R III s 13

40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENIŁY OBLICZE PSYCHOLOGII

Schneider, S., Morris. E. (1987). The history of Ihe term radical behaviorism: From Watson to Skinner. Behavior Analyst, 70(1), 27-39.

Skinner, B. F. (1974). About behaviorism. New York: Knopf.

AGRESJA - PATRZ l UCZ SIĘ!

Bandura A., Ross, D., Ross, S. A. (1961). Transmission of aggression through imitation of aggressive models.

Journal ofAbnormal and Soda! Psychology, 63,575-582.

Agresja, występująca w niezliczonych postaciach, jest zapewne największym problemem społecznym w USA i na całym świecie. Dlatego jest również najbardziej intensywnie analizowanym zagadnieniem w historii psychologii. Na przestrzeni lat badaniom tym przewodzili psychologowie społeczni o zacięciu behawiorystycznym, którzy koncentrują się na wzajemnych oddziaływaniach między ludźmi. Jednym z celów psychologów społecznych było zdefiniowanie agresji. Na pozór może się to wydawać stosunkowo łatwym zadaniem, ale okazuje się, że trudno jest sformułować taką definicję. Na przykład które z następujących zachowań uznalbyś(-abyś) za agresję: mecz bokserski, zabicie myszy przez kota, zastrzelenie wroga przez żołnierza, zastawienie pułapek na szczury w Twojej piwnicy, walka byków? Lista zachowań, które mogą się mieścić lub nie mieścić w pojęciu agresji, nie ma końca. Dlatego, gdybyś zapytał(a) o to dziesięciu różnych psychologów społecznych, prawdopodobnie otrzymałbyś(-abyś) dziesięć różnych definicji agresji.

Wielu badaczy wyszło poza próby uzgodnienia, czym jest agresja, i zajmuje się ważniejszym procesem, jakim jest analiza źródeł ludzkiej agresji. Zadają oni sobie pytanie: Dlaczego ludzie postępują agresywnie? W historii psychologii było wiele teoretycznych propozycji wyjaśnienia przyczyn agresji. Niektórzy utrzymywali, że jesteśmy biologicznie zaprogramowani, aby być agresywni. Gwałtowne pragnienia narastają w nas i domagają się uwolnienia. Inni szukali wyjaśnienia w czynnikach sytuacyjnych, takich jak powtarzająca się frustracja, jako głównych determinantach agresywnych reakcji. Zwolennicy trzeciego poglądu, których jest najwięcej, uznają, że agresji się uczymy.

Jeden z najsłynniejszych eksperymentów psychologicznych, jakie kiedykolwiek przeprowadzono, eksperyment, który wywarł ogromny wpływ na rozwój psychologii, wykazał, w jaki sposób dzieci uczą się być agresywne. Ta praca badawcza została przeprowadzona w 1961 roku na Stanford University przez Alberta Bandurę i jego współpracowniczki, Dorotheę Ross i Sheilę Ross. Bandura jest uważany za jednego z twórców szkoły myśli psychologicznej zwanej teorią społecznego uczenia się. Teoretycy społecznego uczenia się wierzą, że uczenie się jest najważniejszym czynnikiem w rozwoju osobowości i że odbywa się ono przez oddziaływania

międzyludzkie. Na przykład kiedy dorastamy, ważni ludzie, tacy jak nasi rodzice i nauczyciele, wzmacniają pewne nasze zachowania i ignorują lub karzą inne. Bandura byl przekonany, że poza bezpośrednim wynagradzaniem i karaniem są jeszcze inne ważne sposoby kształtowania zachowań, takie jak obserwowanie i imitowanie (lub modelowanie) zachowania innych.

Jak wynika z tytułu omawianej w tym rozdziale publikacji, Bandura, Ross i Ross pokazali ten efekt modelowania agresywnych zachowań. Badanie to jest znane w środowisku psychologów jako „Bobo doli study” z powodów, które wkrótce staną się zrozumiałe. Artykuł rozpoczyna się nawiązaniem do wyników wcześniejszych badań, wykazujących, że dzieci chętnie naśladują zachowanie dorosłych modeli, kiedy znajdują się w obecności modela (czyli obserwowanego człowieka). W tej nowej pracy badawczej Bandura pragnął się zająć między innymi tym, czy takie uczenie się przez naśladowanie można uogólnić na sytuacje, w których modela nie było przy dziecku.

STANOWISKO TEORETYCZNE

Badacze zaplanowali zetknięcie dzieci z dorosłymi modelami, którzy zachowywali się agresywnie lub nieagresywnie. Następnie dzieci miały być poddane testom w nowej sytuacji, bez modela, w celu ustalenia, do jakiego stopnia będą naśladować agresywne zachowania zaobserwowane u dorosłych. Opierając się na tej manipulacji eksperymentalnej, Bandura i jego współpracowniczki mieli cztery przewidywania:

1.    Badane dzieci, które obserwowały dorosłych jako modeli dokonujących aktów agresji, będą naśladować dorosłego i ich zachowanie stanie się agresywne, nawet jeśli model nie będzie już obecny. Ponadto, zachowanie to będzie się istotnie różniło od zachowania dzieci obserwujących nieagresywne modele lub tych dzieci, które nikogo nie obserwowały.

2.    Dzieci, które miały kontakt z modelami nieagresywnymi, nie tylko będą mniej agresywne niż te, które obserwowały agresję, ale również istotnie mniej agresywne niż grupa kontrolna dzieci, które w ogóle nie miały kontaktu z modelem. Innymi słowy, modele niedopuszczający się agresji będą hamować agresję.

3.    Ponieważ dzieci mają skłonności do identyfikowania się z matką lub ojcem i innymi dorosłymi tej samej pici co one, będą „w większym stopniu naśladować zachowanie modeli tej samej pici co one niż modeli będących przedstawicielami odmiennej płci” (s. 575).

4.    „Ponieważ w społeczeństwie agresja jest rodzajem zachowania charakterystycznym dla mężczyzn, chłopcy będą bardziej skłonni do naśladowania agresji niż dziewczynki, przy czym różnica ta będzie najbardziej widoczna u dzieci stykających się z modelem płci męskiej” (s. 575).