s 82 83

82 ROZDZIAŁ 3

Podstawowe regulacje w prawie międzynarodowym dotyczące prawa d«« nauki języka ojczystego/w języku ojczystym osób należących do mniejszost i narodowych/etnicznych to:

1)    Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 16 griu I nia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167): „W tych państwach, w kii > rych istnieją mniejszości etniczne, religijne i językowe, osoby należąca do tych mniejszości nie mogą być pozbawione prawa do posiadania, we wspólnocie z innymi członkami tej grupy, własnego życia kulturalnego, wyznawania i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się włos nym językiem” (art. 27);

2)    Konwencja Praw Dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 i Nr 120, poz. 526): „W tych państwach, w których istnieją mniejszości el niczne, religijne lub językowe bądź osoby pochodzenia rdzennego, dziecku należącemu do takiej mniejszości lub dziecku pochodzenia rdzen nego nie można odmówić prawa do posiadania i korzystania z własne i kultury, do wyznawania i praktykowania swojej religii lub do używaniii własnego języka, łącznie z innymi członkami jego grupy” (art. 30)¹;

3)    Deklaracja Praw Osób Należących do Mniejszości Narodowych lub El nicznych, Religijnych i Językowych z 1992 r.: „Na gruncie uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka, aktem, który w całości poświęcony jest ochronie praw osób należących do mniejszości narodowych, jest przyjęła przez ONZ Deklaracja Praw Osób Należących do Mniejszości Narodu wych lub Etnicznych, Religijnych i Językowych”²; „Państwa powinny podjąć środki prawne, które zagwarantują realną ochronę oraz wspieranie tożsamości narodowej, etnicznej, religijnej i językowej mniejszości zamieszkujących ich teiytoria, na zasadzie pełnej równości z innymi obywatelami” (art. 1);

4)    Konwencja Ramowa o Ochronie Praw Osób Należących do Mniejszośc i Narodowych³. Jest to najważniejszy w Europie dokument określający prawa mniejszości narodowych. Rada Europy zakłada możliwość przy stąpienia do Konwencji także innych państw, niebędących członkami Rady Europy. W Konwencji tej podkreślono prawo każdej osoby należącej do mniejszości narodowej do nauki własnego języka. Nie nakładu ona jednak na państwa jakichkolwiek obowiązków w tym zakresie. Organizacja oświaty dla mniejszości jest w dużym stopniu zależna od woli państw, które podjęcie starań w tym zakresie wiążą z istnieniem „wystarczającego zapotrzebowania na terenach zamieszkiwanych tradycyjnie przez osoby należące do mniejszości narodowych”. Starania te mają być podjęte na tyle, na ile są możliwe, z uwzględnieniem możliwości finansowych, technicznych czy administracyjnych państwa;

>) Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych¹⁷⁶. Jest to kolejny dokument stworzony przez Radę Europy. Karta nakłada na państwa obowiązek zapewnienia odpowiednich środków, metod nauczania i studiów w językach regionalnych lub mniejszościowych na wszystkich stosownych poziomach (art. 7 pkt 1 lit. f); fi) w prawie europejskim:

-    art. 13 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, który wprowadza ogólny zakaz dyskryminacji między innymi ze względu na pochodzenie etniczne,

-    rezolucja Arfe’a, przyjęta przez Parlament Europejski w 1981 r., wzywająca państwa do podjęcia odpowiednich kroków umożliwiających osobom należącym do mniejszości naukę języka ojczystego, literatury i historii kraju pochodzenia na wszystkich szczeblach edukacji.

Poniżej omówione zostaną podstawowe regulacje prawa wewnętrznego lotyczące prawa do nauki mniejszości narodowych/etnicznych. Prawo do nauki mniejszości to jedno z praw przynależnym mniejszościom¹⁷⁷. Prawo umożliwiające podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej, a w szczególności naukę własnej kultury i historii, gwaran-inją w naszym kraju głównie regulacje zawarte w Konstytucji RP, ustawie t * systemie oświaty i w aktach wykonawczych do niej, a przede wszystkim \ rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola,

¹Podpisana w Strasburgu przez Radę Europy; zob. też ustawę z dnia 13 czerwca 2008 r.

•    i atyfikacji Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych (Dz. U. Nr 144, |Ht/„ 898).

Do podstawowych praw mniejszości narodowych, gwarantowanych prawem polskim

•    i leżą: 1) zakaz dyskryminacji oraz istnienia organizacji, których program lub działalność za-^! i ida albo dopuszcza nienawiść rasową i narodową; 2) wolność zachowania i rozwoju własne-. i języka; 3) wolność zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury; 4) prawo

i' i nauki języka i w języku mniejszości; 5) prawo do nieskrępowanej możliwości praktyk re-upjjnych; 6) prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych oraz takich,

- lórych celem jest ochrona tożsamości religijnej; 7) prawo do uczestnictwa w rozstrzyganiu praw dotyczących własnej tożsamości narodowej; 8) przywileje wyborcze organizacji mniejszości.

1

   Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120 poz. 526).

2

   Rezolucja 47/135 Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z dnia 10 grud nia 1992 r., opublikowana w United Nations Guide for Minorities, Geneva 2001, s. 4-22.

3

   Jest to najważniejszy w Europie dokument regulujący prawa mniejszości narodowych Polska podpisała go w 1995 r„ a ratyfikowała 10 listopada 2000 r. Nasz kraj stal się stromi konwencji 14 stycznia 2001 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 579).