SAM37

w XX V XXI wieku ^G*^flw,l>< »dea<wkl. fakty, ludzie, wyd»riw>

daty oświadczenie, iż -granice zjednoczonych Niemiec mają charakter ostateczny, który nie może być zakwestionowany ani przez jakieś wydarzenia zewnętrzne, ani przez zewnętrzne okolicznościPolska nie uznała tego za formalne gwarancje.

Podczas ostatniej rundy konferencji J2 + 4" w Moskwie. 12 września 1990 rolna, podpisano „Traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec”, a zawarte w nim postulaty całkowicie satysfakcjonowały Polskę. Najważniejsze byty artykuły mówiące o stałości granic oraz o tym. że konstytucja zjednoczonych Niemiec nie może być sprzeczna z traktatem moskiewskim. Ostatecznie do zjednoczenia Niemiec doszło 3 października 1990 roku. Wkrótce bez opóźnień i konfliktów wynegocjowano polsko-niemiecką umowę graniczną. Podpisano ją już 14 listopada 1990 r.

Jak się spodziewano, rozmowy na temat traktatu o dobrym sąsiedztwie trwały dłużej ze względu na szeroki zakres podjętej tematyki. Oprócz wielu standardowy cli kwestii (współpraca m.in. w dziedzinie: kultury, nauki, gospodarki, obronności, poprawy bezpieczeństwa, ochrony środowiska, wymiany młodzieży i współpracy przygranicznej! znalazło się w nim stwierdzenie o istotności wstąpienia Rzeczypospolitej do Wspólnot Europejskich. Jednocześnie Niemcy, ze swoją strony, zadeklarowały pełne wsparcie dla procesu integracji oraz poparcie wniosku o akcesję, gdy tylko będzie to możliwe.

Szczególne znaczenie miały jednak dwie regulacje. Pierwsza dotyczyła zagwarantowania praw mniejszości. Zważywszy na trudną przeszłość Historyczną wywołało to falę niechęci w Polsce. Jednak w regulacji tej przewidziano zasadę wzajemności. Było to szczególnie ważne z powodu wewnętrznego prawa Niemiec, które nie traktowało Polaków jako mniejszości narodowej. W traktacie była mowa o mniejszości niemieckiej w Polsce i osobach pochodzenia polskiego w Niemczech. Drugą ważną kwestią była sprawa odszkodowań dla ofiar II wojny świa-^towei- Problem ten postanowiono wyłączyć z traktatu, gdyż zakładano, że ewentualne negocjacje zajęłyby zbyt dużo czasu. Ostatecznie traktat

w Bonn. Ponadto ministrowie Krzysztof Skubiszewski i Hans-Dietrich Genscher wymienili listy o charakterze umowy międzynarodowej, w których stwierdzono, że „traktat nie zajmuje się sprawami obywatelstwa i sprawami majątkowymi", co miało to istoty wpływ na późniejsze ratyfikacje.

Podpisane traktaty, aby nabrały mocy w świetle prawa międzynarodowego, musiały zostać zaakceptowane przez parlamenty obu zainteresowanych państw w formie ustaw.

Podczas debaty ratyfikacyjnej w Bundestagu uregulowania traktatowe przyjęto przy olbrzymim poparciu. Jednak w trakcie dyskusji niektórzy deputowani postulowali, aby nazwy geograficzne na obszarach zamieszkiwanych przez mniejszość niemiecką były podawane w dwóch językach (na to Polska nie wyrażała zgody, zwłaszcza że byłby to powrót do nazw wprowadzonych w okresie DI Rzeszy). Wyrażano także nadzieję na możliwość swobodnego osiedlania się Niemców na terenach Polski. Niemniej postulaty te nie opóźniły procesu raty-fiłacp.

W polskim parlamencie przeważająca liczba posłów uważała, że umowa z Niemcami jest zgodna z polską racją stanu. Większość frakcji podzielonego parlamentu przyjmowała stanowisko ministra Skubiszewskiego, który twierdził, że tak uregulowana współpraca z Niemcami jest jednym z priorytetów polityki zagranicznej i będzie miała kluczowe znaczenie w integracji Polski ze strukturami euroatlantyckimi.

Epilogiem polsko-niemieckich uregulowań traktatowych stało się cneaenie niemieckiego trybunału konstytucyjnego, który odrzucił pozwy domagające się uznania ich za nieważne z powodu niezgodności i ustawą zasadniczą. Minister Skubiszewski w swoim przemówieniu odniósł się do negocjacji z lat 1989-1991 słowami: „Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej zamyka przeszłość Trak-tato dobrym sąsiedztwie i współpracy zwrócony jest ku przyszłość". Natomiast minister Genscher powiedział: „Uznanie granicy na Odrze i Nysie wynika i przykazania pokoju. (...) Jest wolną decyzją Niemców. MW nam jej nie narzucił. (...) Ta decyzja nie jest dla nas, Niemców, ła-

167 ■