SCAN0302

.osLiny. Lecznicze

Jadwiga Nartowska

Aloes - roślina bliska Bogu...

Księgi Starego Testamentu wymieniają aloes jako krzew, który sam Jahwe sadził. Aloes mógł przetrwać nawet w bardzo niesprzyjających warunkach, dlatego stał się symbolem odrodzenia, trwania, nieśmiertelności.

Aloe vera - aloes zwyczajny

PANACEA styczeń - marzec 2OOQ

Rodzaj Aloe należy do rodziny asfodelowatych Asphodelaceae, wydzielonej z liliowatych Liliaceae. Liczy ponad 150 gatunków roślin zielnych, krzewów, nawet form drzewiastych osiągających do 4 m wysokości. Aloesy występują w Afryce - od terenów nad Morzem Czerwonym, przez Sudan, Etiopię, Somalię, aż do Republiki Południowej Afryki i Półwyspu Arabskiego. Ze względu na ich znaczenie przemysłowe, wiele gatunków uprawia się także na innych terenach, o podobnych klimacie. W krajach o klimacie umiarkowanym, także w Polsce, prowadzone są uprawy w szklarniach. Aloesy są sukulentami, doskonale przystosowanymi do gorącego i suchego środowiska. Charakterystyczna budowa liści pozwala na ograniczenie parowania i straty nagromadzonej wody.

29 gatunków aloesów uznaje się za lecznicze. Według Index plantarum medicinarum (1983) prof. G. Penso, aloesy występują w lekospisach 48 krajów. Aloes uzbrojony Aloeferox Mili. i aloes zwyczajny A. vera L. (syn. A. barbadensis Mili.) wymienione są w 32 lekospisach, aloes sokotrański A. sokotrina Lamk. - w 21, aloes afrykański A. afri-cana Mili. - w 18, aloes drzewiasty A. arborescens Mili. - w 8.

Historia stosowania aloesów w lecznictwie jest bardzo długa. Pierwsze wzmianki znaleziono w papirusie Ebersa z roku 1500 p.n.e., był tam opisany pod nazwą Khet-awa. Współczesna nazwa aloesu pochodzi prawdopodobnie od arabskiego słowa alloeh, które oznacza gorzką, połyskującą substancję.

Przez wiele wieków najważniejszym preparatem otrzymywanym z aloesów była alona Aloe - stężały sok z liści. Alona była dobrze znana w Grecji i Macedonii już w IV w. p.n.e. Lekarz wojsk rzymskich Dio-skurides (I w. n.e.) opisał zarówno roślinę macierzystą, jak i alonę. W IX w. arabski lekarz Rhazes stosował alonę wraz z mirrą, rabarbarem i kolokwintą jako składniki jabłek przeczyszczających.

Alona Aloe

Surowiec otrzymuje się najczęściej z gatunków A. ferox\A. africana, dostarczających alony przylądkowej Cap-Aloe lub z A. barbadensis (A. vera), dostarczającego Aloe barbadensis, inaczej Cura-caoAloe, alony barbadoskiej. Trzecim gatunkiem z Afryki wschodniej, dostarczającym SocotraAloe, jest A. perryi.

Alonę otrzymuje się, ścinając liście aloesu u nasady i stawiając je razem pionowo. Sok wypływający samoistnie, zagęszcza się przez ogrzewanie lub odparowywanie na słońcu. Często stosuje się też suszenie rozpyłowe. Wygląd alony jest zależny od pochodzenia surowca i sposobu otrzymywania. Zwykle są to nieregularne, ostrokanciaste bryłki o barwie ciemnozielonej, brunatnej lub niemal czarnej, często pokryte pyłem i rozpadające się pod wpływem ucisku.

Chemizm alony

Zawiera antraglikozydy. W alonie barbadoskiej jest ich w przeliczeniu na aloinę nie mniej niż 28%, w alonie przylądkowej nie mniej niż 18% (wg FP VI). Główny związek to C-glikozyd aloina, czyli bar-baloina. W alonie barbadoskiej występują także 7-hydroksyaloina A i B, 8-0-metylo-7-hydroksy-aloina A i B, połączenia estrowe aloiny z kwasem cynamonowym i kawowym oraz antrachinony: aloemodyna, chryzofanol i ich glukozydy. W alonie przylądkowej poza aloiną występują aloino-zydy A i B.

Alona barbadoska, przylądkowa i sokotrańska działają silnie przeczyszczająco i są stosowane w zaparciach atonicznych, także łącznie z lekami rozkurczającymi w zaparciach spastycznych. Mechanizm działania alony i jej właściwości przeczyszczające znane są od wieków, natomiast możliwości wykorzystania wyciągu wodnego z liści i żelu aloesowego w terapii zostały poznane dopiero w XX w. i są obecnie intensywnie badane.

Extractum Aloes fluidum

pro injectionibus, czyli wyciąg aloesowy płynny do iniekcji. Sposób otrzymywania wodnego wyciągu ze świeżych liści A. arborescens i jego stosowanie w celu przyspieszenia gojenia po operacjach ocznych, zwłaszcza po przeszczepie rogówki, opracował i opublikował w roku 1935 prof. W. R Fiłatow. Odkrycie nie było całkowicie