S5006360

Stanów liko	Obiekt	Ceramika wykonana na kole			Ceramika lepiona
		IB	IC	IK	ręcznie (II |>)
WyciąłeS	WS/43/90	6.5%	1,4%	8.5%	83.5%
	WSA/2/91	13.7 H	1.8%	9%	73,3%
	404	20,8%	9.8%	4%	63,4%
Plcszów 17	S2I	24,4%		22,6%	32.8%
	340/369	59,6%		8. 7%	31,7%

Tabela 17. Sinikiura inwentarzy ceramicznych obiektów I-ej fazy - udział procentowy ceramiki poszczególnych grup technologiczno-funkcjoiulnych (uwzględniono zespoły liczące powyżej 60 fragmentów ceramiki)

Thbie 17. Struciure of imentories of ceramic anefacU front phnsc I - perccnuigc of cerainics of pantcular tcchnological-functionał groups (sous numbering over 60 cerainic fragment* weie contidered)

jednak wskazać choćby przybliżoną liczbę pracowni i dokładniejszą ich lokulizucję.

Inwentarz ceramiczny Il-cj fazy omuwianych tu osad prezentuje obraz zasadniczo odmienny, w porównaniu do najstarszego horyzontu. W pierwszym rzędzie przejawia się to obecnością lepionej w ręku ceramiki najstarszego stylu kultury przeworskiej (z faz AI-A2 młodszego okresu przedrzymskiego) wraz z typowym dla niej zestawem form. zdobnictwa technik i receptur garncarskich. Wypiera onu niemal całkowicie lepioną w ręku ceramikę „staroccllycką". Równocześnie obserwuje się radykulny spadek udziału ceramiki toczonej („siwej" i grafitowej) w całości zbioru, juk też w inwentarzach poszczególnych obiektów.

Zgromadzona w pracy baza materiałowa, w oparciu o którą analizowano inwentarz naczyń z tego czasu, jest znacznie liczniejsza, niż seria odnoszona do fazy poprzedniej. Spora liczba skorup pochodzi jednak z warstwy kulturowej na długotrwałych osadach w Krakowie Pleszowic 17 i Wyciążu S i niestety nie zawsze można ją jednoznacznie przyporządkować do omawiu-nego tu horyzontu. Wynika to z faktu, że ceramika najstarszego stylu wczesnej kultury przeworskiej występuje jeszcze w najstarszych zespołach następnej fazy (wraz z ceramiką malowaną), tym samym więc znaleziska spoza obiektów odnosić trzeba często ogólnie do faz Il-ej i III ej. Natomiast towarzysząca jej ceramika wykonana na kole („siwa" i grafitowa) najczęściej tylko nieznacznie różni się stylistycznie (formy, zdobnictwo) od spotykanej w poprzednim horyzoncie, toteż zabytki z warstwy, zwłaszcza mniej charakterystyczne ułamki nuczyń, umieszczać nuleży w szerszych ramach (fuzy I-II). Pamiętać nuleży również, że pewnu ilość celtyckiej ceramiki (toczonej i lepionej) z fazy l-cj może zalegać nu wló-nych złożu w jamach z omawianej lu fazy. Dotyczy lo głównie zespołów z Krakowa Wyciążu 5 i tych jum z Krakowa Pleszowa 17, które zlokulizowunc są w rejonie intensywnej zabudowy najstarszego horyzontu.

Dlu wiarygodnej charakterystyki inwenturzy nuczyń z omawianego tu czasu szczególne znuczenic litują natomiast stunowiska, nu których nic stwierdzono pozostałości wcześniejszego osadnictwu grupy tynieckiej. Chodzi tu w pierwszym rzędzie o osadę położoną we wschodniej części kompleksu stanowisk plcszowskich (stan. Kraków Plcszów 20), gdzie odkryło ślady kilku obiektów z tego czasu, w tym 2-4 budynków zawierających dość bogate inwenturze ceramiczne (obiekty 15/

nowi 36,6%, w ob. 521 - 46,2%. Zaskakująco wysoką frekwencję ułamków naczyń wykonanych na kole (68.3%) wykazuje inwentarz ob. 340(369. Znamienne, iż w w zestawie naczyń z tego obiektu występują wyłącznie formy stosunkowo późne, charakterystyczne głównie dla klasycznych inwentarzy środkowolaleńskich (wazy, puchary mi&owate, klasyczne miski esowate), brak w nim natomiast, występujących w większości wymienionych wcześniej obiektów, elementów starszej, wczesnolaleńskiej tradycji (ceramika zdobiona plastycznie. situle grafitowe z ornamentowanym wałkiem). Jak wspomniano, przyczyny zróżnicowanej frekwencji ceramiki toczonej mogą być rozmaite, związane z funkcją obiektu, bądź np. z przypadkowym(?) sąsiedztwem miejscowego warsztatu garncarskiego. Nie jest jednak także wykluczone, iż udział ceramiki toczonej wzrastał w miarę upływu czasu, podobnie jak miało to miejsce na Morawach (prawdopodobnie leż na Górnym Śląsku i innych terenach celtyckich), gdzie notuje się bardzo wyraźny wzrost ilości naczyń toczonych na przełomie faz LT B i LT C (tamtejsze warsztaty rzemieślnicze dostarczały większości ceramiki używanej w gospodarstwach domowych - Meduna 1980, 142n.). Oczywiście na podstawie lak wątłych przesłanek nie wolno wnioskować, że i na terenie Małopolski dochodzi do podobnie radykalnych zmian, jak na Morawach, ani tym bardziej twierdzić. że są to zjawiska paralelne w czasie. Być może jednak nowe materiały, pozyskane z metodycznie przebadanych w przyszłości obiektów, pozwolą wydzielić w obrębie inwentarzy omawianej tu fazy zespoły względnie starsze i młodsze, różniące się zarówno ogólną stylistyką. juk też frekwencją ceramiki wykonanej nu kole.

W każdym razie, pokaźny udział ceramiki wykonanej przy użyciu kola w inwentarzach omawiunych lu osad pozwala uznawać ją za produkt miejscowy, ucz-kolwiek brak na to. jak dotąd, bezspornych dowodów, tj. pozostałości pieców garncarskich z. tego czasu (piec z Krakowa Wyciąża S odnoszony jest do następnej fuzy - por. dalej). W znacznej mierze potwierdzają to jednak starsze i nowsze badania technologiczne, które dowodzą, iż do produkcji omawianych tu naczyń użyto miejscowych glin. a ponadto wykazały sporą rozmaitość w zakresie cech technicznych i lechnolologicznych (obserwowaną też makroskopowo zmienność barw powierzchni. przełomów, stopnia wypału, etc.), co wskazuje, że na potrzeby mieszkańców pracował najpewniej więcej niż jeden warsztat. Przy obecnym stanic badań trudno

23, 113,109.98), „Czystych" serii dasinrc/,yln leż nie-wiclkn, jednofazowa osada z Krakowa Plcsznwii 49 (niestety fatalnie badana).

formy pojawiającej się w inwentarzach lateńskiej ceramiki toczonej dopiero w końcowym odcinku LT C. a powszechnej dopiero w okresie późnolntcńskim.

W jamie 291 /. Krakowa Pleszowa 17 znaleziono fragment miski z tzw. wrębem pod zgrubiałym, facctnwanym brzegiem (lab). 41:1), stanowiącej swoiste połączenie klasycznych. celtyckich form (tu odm. 1V.2 - ryc, 10:17) z charakterystycznym dla tradycji ceramiki kultury przeworskiej sposobem opracowania krawędzi.

Farmę śrndkowolateńską reprezentuje odkryty w inwentarzu ob. 569 z Krakowa Pleszowa 17 (tubl. 50:16) pucharek minowały na smuklej nóżce (typ Ut.l), o proporcjach typowych dla młodszych wariantów naczyń tego typu.

7. zespołów omawianej tu fazy pochodzą także inne rzadziej spotykane formy - pojedyncze naczynia flaszo-watę (typ I) późnych odmian, w tym okazy o rozbudowanej ornamentyce plastycznej i rytej (ryc. 9:3, 4), a także garnki hcczulkowatc (typ. 11.3 - ryc. 9:11 j. Ostatnio wspomniane formy, typowe głównie dla zachodniej części środkowoeuropejskiej Celtyki (bardzo częste w Manchingu i w Czechach, sporadycznie spotykane na Morawach i Górnym Śląsku), pojawiają się w zestawie lateńskiej ceramiki toczonej gładkiej stosunkowo późno, w zasadzie dopiero w młodszym odcinku okresu środkowolaicńskicgo, a najbardziej charakterystyczne są dla inwentarzy odnoszonych do starszego stadium fazy LT D (i podobnie jak wspomniane wcześniej misy boi Roanne, przechodzą do kanonu form ceramiki malowanej). Zachodni kierunek powiązań zdają się takie wskazywać specyficzne formy (ryc. 9:13, 14). zarejestrowane m. in. w wypełnisku rowka 555 z Krakowa Pleszowa 17 i jednej z chat z Krakowa Pleszowa 21). przypominające niektóre późne formy toczonej cenniki celtyckiej, znane m. in. z Manchingu. a określane jako kielichy-kubki {Humprn, por. Pingel 1971, 34n.J. Inlc-resjącym znaleziskiem jest fragmentarycznie zachowany okaz lego typu. odkryty w warstwie kulturowej w Krakowie Plcszowic 20 (rabl. 191:2), zdobiony gładzoną linią falistą i zaopatrzony w wielokrotnie faceto-wany brzeg. Kszuleni naczynie U) przypomina do złudzenia cylindryczne kubki kultury przeworskiej.

Ogólny spadek frekwencji ceramiki wykonanej na kole w analizowanych tu obiektach ll-cj fazy dotyczy, w bodaj w iększym jeszcze stopniu, ceramiki z domieszką grafitu. W ich inwentarzch rejestruje się zazwyczaj nieliczne. niekiedy pojedyncze ułamki naczyń tej kategorii (w niektórych brak ich zupełnie). Dość często leż wykonane są one z. masy garncarskiej o wyraźnie obniżonej zawartości grafitu (grupa IE3). Podstawowym typem są nadal wiaderkowatc siiule form zbliżonych do spotykanych w popr/ednej fazie, których brzuśce pokryte są ornamentem grzebykowym i zuzwyczaj oddzielone od zgrubiałego brzegu gładkim wałkiem. Jedyny fragment situli grafitowej z ornamentowaną stempelkowe (odwrotne C) listwą pochodzi z chaty 15/23 z Krakowa Pleszowa 20 (tubl. 151:9). Najprawdopodobniej znalezisko to (a także materiały odkryte w jego kontekście?) należy odnosić do starszego odcinka fazy LT C.

Wyjątkowy zbiór ceramiki z grafitem pochodzi / w ypclniska piecu garncarskiego (ob. 218)/. Krakowa

Nujwiękt/ą liczbę obiektów Il-ej fazy zarejestrowano na osadzie w Krakowie Wyciijżu 5 (ok. 30 oznaczonych numerami i kilka dalszych nienumerowanych). Niestety dokumentacja prawic wszystkich jest zJa. bądź brak jej zupełnie, a niektóre nic są nawet dokładnie zlokalizowane. Przypuszczalnie większości jam nie udało się wyeksplorować w całości (zniszczone lub pośpiesznie badane), bądź też materiały z. nich zaginęły lub pozbawione metryk trafiły do obfitego zbioru zabytków luźnych z lego stanowiska. Świadczy o tym niewielka przeważnie liczebność ich inwentarzy. Dość wspomnieć, iż ze wszystkich obiektów zaliczonych do tej fazy pochodzi nieco ponad 2000 fragmentów ceramiki (niewiele więcej niż. z kilku obiektów z Fleszowa 20). Niestety w trakcie nowszych badań osady wyciążskiej nie udało się odkryć bogatszego obiektu z tego czasu, a jedynie stosunkowo liczne materiały z warstwy kulturowej.

Pozostałości kilkunastu (17) obiektów Il-ej fazy zarejestrowano także na stanowisku w Krakowie Ple-szowie 17, w tym 6 związanych z obiektem rowkowym (rowek 555 i jamy 476,480.557.569,5427). zlokalizowanym w rejonie intensywnie użytkowanym w poprzednim horyzoncie. Pozostałe obiekty, położone poza zasięgiem trwalej zabudowy I fazy to z reguły niewielkie jamy o niejasnej funkcji (m. in. pochówek zwierzęcy -ob. 99). Brak wśród nich pozostałości typowych budynków mieszkalnych. Łącznie z wymienionych obiektów pochodzi około 2400 naczyń bądź ich ułamków.

Niewielka seria ceramiki ll-cj fazy (kilkadziesiąt fragmentów) wystąpiła także w warstwie kulturowej w zachodniej części kompleksu stanowisk pleszowskich (tej. Kraków Pleszów 18A). gdzie nic stwierdzono śladów osadnictwa najstarszej fazy. Są to jednak wyłącznie materiały z warstwy kulturowej.

W zbiorze naczyń wykonanych na kole występuje wyłącznic ceramika „siwa" gładka (IB) oraz. grafitowa (IE). W żadnym z. obiektów nie stwierdzono wykonanej przy użyciu kola ceramiki „szorstkiej".

Wśród naczyń toczonych, wykonanych z gliny bez sztucznej domieszki (głównie grupy technologicznej IB2), dominującą formę stanowi miska esowata w wersji klasycznej (lu odm. IV. 1.4, ryc. 10:12*14). długotrwała, występująca przez cały okres lateński (szerzej por. rozdz. 3.1.) .2.2 lam lit.). Stosunkowo nieliczne egzemplarze zdobione są wewnątrz, wyjątkowo także na zewnątrz, prostym ornamentem gładzonym lub rytym. Z ob. I6A Z Pleszowa 20 pochodzi fragment miski z płaską listew ką nu przejściu szyjki w brzusicc (tu odm. IV. 1.3, ryc. 10:11). rcptczcntująccj jedną ze starszych odmian naczyń tego typu, odnoszonych na terenach kultury lateńskiej zasadniczo wyłącznic do stadium LTCI. Natomiast okazy, których ułamki pochodzą z wypelniska pieca garncarskiego z Krakowa Wyciąża 5 należą do form uważanych za względnie późne warianty mis tej odmiany (ryc. 10:14) Wraz z nimi wystąpił ntaly fragment wylewu o walec /kowalu zgrubiałym brzegu (tubl. 231:4), będący najpewniej ułamkiem miski półkulistej typu bolłtoatwe (ryc. 10:20).

133