klsti318

W Europie środkowej ceramika, toczona na kole, pokazuje się jednak dopiero w drugiej połowie I tysiącolecia przed Ohr., w epoce lateńskiej'

Najdawniejsza znana ceramika Słowian nie stosowała koła; zja¹ wiło się ono na ziemiach, zajętych dziś przez Słowian północnych, znacznie później niż w Europie środkowej, bo zaledwie około połowy I tysiącolecia po Chr. Przytem, gdy chodzi np. o Wielkopolskę, „owa zdobycz techniczna (znana tam już w młodszej epoce rzymskiej, to jest w okresie 200—400 po Chr.) w początku okresu wczesnohistorycz-nego (t. j. po 600 r. po Chr.) nie była jeszcze stosowana powszechnie, bo szereg naczyń starszych wykonany jest jeszcze z wolnej ręki i dopiero w ciągu X w. użytek koła garncarskiego upowszechnia się“.

323. Schematycznie wyobrażone lepienie naczyń glinianych. - A. Spiralna odmiana lepienia. B. Pierścieniowa odmiana. (Ostatni rysunek wykonano na podstawie rycin P. Zelenina.)

360.    Współcześni garncarze słowiańscy wyrabiają naczynia gliniane dwoma, zasadniczo różnemi sposobami, a mianowicie: 1) modelują dno i ścianki naczynia z jednej bryły, albo też 2) lepią ścianki przez spiralne nakładanie zwojów gliny, mających kształt cienkich wałków (fig. 323, A), czy też przez pierścieniowe nakładanie glinianych taśm (fig. 323, B). Pierwszy sposób jest panujący; drugi spotykamy tylko tu i owdzie w zapadłych kątach Wielko- i Białorusi oraz Serbochorwacji. Ton drugi, obywający się niekiedy bez koła, zdaje się być niezawodnie starszym od pierwszego. W niektórych wielko-i białoruskich okolicach, gdzie dziś spiralna technika nie jest już znana, ludność pamięta jednak, iż dawniej była w powszechnem użyciu. Go ważniejsze przechowało się gdzie niegdzie zajmujące rozróżnienie terminologiczne. Tak na północno-wschodnich krańcach Polski dzisiejszej, w powiecie brasławskim, opowiadali mi tamtejsi Białorusini, że ich ojcowie lepili garnki, oni zaś je toczą. Bliższe rozpytywanie wykazało, co należy rozumieć przez owo lepienie. Okazało się, że chodzi tu o technikę mieszaną: naczynie rozpoczynano kształtować na kole w sposób dzisiejszy, modelując ścianki do pewnej wysokości, potem jednak wyprowadzano je wgórę przez nalepianie spiralnych zwojów. Także i ci z pośród Wielkorusów, którzy stosują czystą technikę spiralną lub pierścieniową, nazywają je nalepianiem. Być więc bardzo może, że szeroko śród Słowian rozpowszechnione wyrażenie „lepić garnki“~należy, zgodnie z D. Zeleninem, odnieść do technik spiralnej i pierścieniowej, które istotnie właśnie na lepieniu polegają.

361. ■''Pierścieniowa'odmiana lepienia, (fig. 323, B) spotyka, się — jak wskazał D. Zelenin, który pierwszy zwrócił uwagę na