Scan18 (2)

-    zastąpienie pojęcia wróg i przeciwnik, pojęciem konkurent, a właściwie partner;

-    zwalczanie kultu siły i militarnego myślenia społeczeństw;

-    kształtowanie świadomości, że globalny system potrzebuje do zaistnienia społeczeństwa dążącego do naprawy słabości - społeczeństwa globalnie otwartego.

Procesami politycznymi, gospodarczymi i kulturowymi w skali światowej zajmuje się globaiistyka. Globalistyka korzysta z dorobku badawczego i pojęć teoretycznych innych dyscyplin naukowych, szczególnie z ekonomii, handlu międzynarodowego i nauk politycznych zajmujących się stosunkami międzynarodowymi, oraz geopolityki. Cechą charakterystyczną globalistyki jest jej interdyscyplinarność. W szerszym ujęciu globalistykę traktuje się jako naukę zajmującą się badaniem systemu światowego¹. Jej głównym przedmiotem zainteresowania jest wówczas rozwój polityki i gospodarki światowej.

2.1.2. Geopolityka i geostrategia

Za twórcę podstaw teoretycznych geopolityki należałoby uznać Friedricha Ratzla, gdyż w nim upatrywali jako swego prekursora tacy ideologowie geopolityki, jak Rudolf Kjellen czy Karl Haushofer. Na gruncie tym często jednak następowało nadużywanie nauki dla uzasadnienia ekspansjonistycznej polityki państwa. Niektórzy politolodzy (np. R. Kuźniar^{2 3}) twierdzą że geopolityka jest banalna, a samo słowo jest pretensjonalne, które nic nie dodaje do ważnych debat, dotyczących stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej i strategii. Inni twierdzą że odkąd geopolityka została połączona z koncepcjami siły wojskowej i terytorium państwa, znaczenie geopolitycznego rozumowania się zmniejsza.

Rezultatem zamiany pogoni za dobrobytem na pogoń za władzą w międzynarodowych sprawach jest zastąpienie geopolityki geoekonomią geohistorią lub nawet geopplinomią.

Geoekońómfa sprowadza się do umieszczenia międzynarodowej polityki na bazie ekonomicznej. Cytując Edwarda Luttwaka, który twierdzi; „(...) wygląda na to, te każdy się zgadza na to, że metody handlowe zajmują miejsce metod wojskowych: dostępny kapitał zamiast siły ognia, cywilne innowacje zamiast wojskowo\ -technicznych udoskonaleń i rozpoznawanie rynku zamiast garnizonów i baz. Państwa, jako jednostki przestrzenne zazdrośnie broniące swego terytorium, nie znik-. ną ale zmienią orientację w kierunku geoekonomii, aby zrekompensować sobie, malejące geopolityczne ro/e”²^ ____________ __________. __________

W, rywalizacji geoekonomicznej państw „logika konfliktu” będzie wyrażana w „gramatyce handlu”.

/ Termin geohistoria pojawia się głównie w literaturze francuskiej. Interpretowany jest jako analiza, geopolityczna w wymiarze historycznym.

'^■•^eopóirnómTa wskazuje na wyraźne związki z wojną.

/ Zwolennicy geopolityki twierdzą że wszystkie wizje przyszłości muszą być /umieszczone w geopolitycznym kontekście,-aby. ..mogły. mieć jakieś praktyczne / znaczenie dla strategów i polityków. Prawdziwe stosunki międzynarodowe istnieją nsr prawdziwej, geograficznej prz^trzeni. Relatywne znaczenie danej geograficznej przestrzeni, może być modyfikowane przez technologię lub wprowadzanie kapitału, ale wtedy geograficzna przestrzeń nie może być ignorowana. Jeszcze inni uważają że chociaż geopolityka była przydatna w przeszłości, to mimo postępów w technologii militarnej (siły powietrzne, broń nuklearna) i postępu w technologii informacyjnej może czekać ją niepewna przyszłość.

Wiele nieporozumień związanych z geopolityką wynika z faktu, że pojęcie to jest interdyscyplinarne, wielopłaszczyznowe i jest połączeniem różnych terminów. Termin geopolityka miał szerokie znaczenie: od geograficznego determinizmu do przestrzennego wymiaru politycznego badania i do analitycznego sposobu myślenia⁴.

Sądzić należy, że geopolitykę trzeba traktować jako normatywno-strategiczną doktrynę. Geopolityka opisowa pomaga nam zrozumieć świat jako całość, jest również instruktażowa, ponieważ sugeruje strategiczne działania. Może być rozumiana jako opis przestrzennych aspektów polityki siłowej, zmodyfikowanej przez technologię i ekonomię i ich strategicznych sugestii - manifest realnej polityki w geograficznej, przestrzeni.

Geopolityka wysuwa różne twierdzenia m.in.: istnieje międzynarodowa hierarchia zdeterminowana przez tych, którzy mają władzę i tych, którzy jej nie mają władza jest zakorzeniona w fizycznej naturze świata; władza nowoczesnego państwa jest powiązana z terytorium zajmowanym przez to państwo, zasoby i potencjał strategiczny, źródła władzy państwa są nierówno rozdzielone na święcie; władza jest ulotna - jej posiadanie nie gwarantuje trwałego posiadania i dlatego państwa muszą podejmować odpowiednie kroki, aby zapewnić sobie jej trwałe posiadanie.

/ Miejsce państwa w hierarchii można oszacować za pomocą wielu miar, takich jak⁵:

1.    Wielkość zasobów ludzkich i materialnych (ilość, jakość, rodzaj i poziom technologii i kultury);

2.    Zaawansowana technologia jądrowa;

3.    Stopień zwartości narodowej (zależny od czynników społecznych, religijnych, etnicznych, kulturowych i rasowych, poczucia historycznego);

4.    Wielkość zasobów polityczno-militarnych (określa je stan uzbrojenia i sił zbrojnych, militarna i ekonomiczna pomoc dla zagranicy, liczba ambasad i innych

37

1

   S. Otok, Geografia polityczna, PWN, Warszawa 1999, s. 169.

2

   R. Kuźniar, Globalizacja, geopolityka i polityka zagraniczna, Warszawa 2001.

3

^4# E.N. Luttwak, Turbokapitalizm zwycięzcy i przegrani światowe] gospodarki, wyd. 1, Wrocław 2000.' Edward N. Luttwak jest amerykańskim politologiem, doradcą w Centrum Badań Strategicznych Międzynarodowych (CSIS) w Waszyngtonie.

4

   Patrz: załączone definicje geopolityki i geostrategii.

5

   Wg S.B. Cohena, Geography and Politics in a World DMded\ S. Otok, Geografia Polityczna, Warszawa 1999, s. 17.