ScannedImage 7

kalifatu i doszła do głosu za pośrednictwem języka arabskiego. W innym sensie była ona logiczną kontynuacją wczesnosemickiej cywilizacji Żyznego Półksiężyca, zapoczątkowanej i rozwiniętej przez Asyro-Babilończyków, Fenicjan, Aramejczyków i Hebrajczyków. W niej znalazła swój punkt kulminacyjny jedność śródziemnomorskiej cywilizacji zachodniej Azji.

CHARAKTER I OSIĄGNIĘCIA ORTODOKSYJNYCH KALIFÓW

Podbój świata zapoczątkowany za panowania Abu Bakra osiągnął swój szczyt za 'Urnara i chwilowo został zahamowany za 'Alego, którego kalifat byl zbyt przysłonięty chmurami wewnętrznych zaburzeń, by być zdolnym do dalszej ekspansji. U schyłku jednej generacji po śmierci Proroka imperium muzułmańskie rozciągało się od rzeki Oksus do Małej Syrty w Afryce Północnej. Zaczynając z niczego muzułmański kalifat arabski stał się najsilniejszą potęgą świata.

Abu Bakr (632-634), zdobywca i pacyfikator Arabii, żył w patriarchalnej prostocie. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy swego krótkiego panowania podróżował codziennie z as-Sunh (gdzie mieszkał w skromnym domu z żoną Hablbą) do swej stolicy Medyny i nie otrzymywał wynagrodzenia, ponieważ państwo w tym czasie nie miało żadnego dochodu²¹. Wszystkie sprawy państwowe załatwiał na dziedzińcu meczetu Proroka. Jego osobiste zalety i niezachwiana wiara w zięcia Mohammada, który był starszy od niego o trzy lata, uczyniły go jednym z najbardziej pociągających osobistości powstającego islamu i stały się powodem do nadania mu tytułu as-8iddiq (wierzący) Abu Bakr obdarzony był o wiele większą silą i stanowczością charakteru, niż przypisuje mu powszechnie przyjęta tradycja. Przedstawiany jest jako mężczyzna o pięknej cerze, wysmukły, o pociągającej twarzy, z farbowaną brodą i nieco przygarbionej postaci -³.

Jego energiczny i utalentowany następca 'Umar (634-644), wysoki jak wieża, silnie zbudowany i łysy²⁴, zajmował się nadal handlem, przynajmniej przez pewien czas po zostaniu kalifem, aby zdobyć środki na utrzymanie, i prowadził zawsze tryb życia tak prosty i skromny jak zwykły szejk beduiński. W rzeczywistości 'Umar, którego imię według tradycji muzułmańskiej jest największe we wczesnym islamie po Muhammadzie, jest uwielbiany przez muzułmańskich pisarzy za swą pobożność, sprawiedliwość i patriarchalną prostotę oraz traktowany jako uosobienie wszystkich cnót, jakie powinny cechować kalifa. Jego nienaganny charakter stał się wzorem dla wszystkich przyszłych następców. Miał tylko jedną koszulę i jeden płaszcz, jedno i drugie bardzo połatane²⁵. ^{1 2}

Spał na łóżku z liści palmowych i nie kłopotał się o nic, prócz sprawy utrzymania czystości wiary, popierania sprawiedliwości oraz przewagi i bezpieczeństwa islamu i Arabów. Literatura arabska jest przepełniona anegdotami wychwalającymi surowy charakter 'Umara. Mówią, że ubiczował swego własnego syna na śmierć²⁵ za pijaństwo i niemoralność. Wymierzywszy, w napadzie złości, pewną liczbę batów jednemu beduinowi, który przyszedł szukać jego pomocy przeciwko swemu ciemięzcy, kalif niebawem pożałował swego czynu i prosił beduina, aby ten wymierzył mu tę samą liczbę razów. Jednakże beduin odmówił. 'Umar udał się więc do swego domu mówiąc:

O synu al-Hattaba! Byłeś pokornym i Allach cię wywyższył! Byłeś na błędnej drodze i Allach cię wyprowadził! Byłeś słaby i Allach dodał ci sił! Potem On sprawił, że ty sprawujesz władzę nad karkami twych ludzi, a gdy jeden z nich przyszedł, aby szukać u ciebie pomocy, ty uderzyłeś go. Co ty będziesz musiał powiedzieć twemu Panu, gdy pokażesz się sam przed Nimi "

Ten, który ustanowił hidżrę jako początek ery muzułmańskiej, patronował podbojowi wielkich połaci ówcześnie znanego świata, założył rejestr państwowy i zorganizował rząd nowego imperium, zmarł w pełni życia śmiercią tragiczną i niespodziewaną. Został bowiem uderzony zatrutym sztyletem 3 listopada 614 r. przez chrześcijańskiego niewolnika perskiego²⁸ w chwili, gdy znajdował się w otoczeniu ludzi własnej wspólnoty.

'Utman, który polecił, aby słowa. Allacha zostały ułożone w ostateczną formę, i za panowania którego doprowadzono do całkowitego podboju Iranu, Azerbejdżanu i części Armenii, był człowiekiem równie pobożnym i prawym, lecz starym już i zbyt słabym, aby oprzeć się natręctwu chciwych krewnych. Swego mlecznego brata, 'Abdullaha, byłego osobistego sekretarza Proroka, który dowolnie zmieniał słowa objawienia²⁹ (był jednym z dziesięciu skazanych na banicję przez Mul; ammada w czasie zdobycia Mekki), mianował namiestnikiem Egiptu. Przyrodniego brata ał-Wałlda ibn 'Uqbę, który plunął w twarz Mu-ł ammadowi i został przez niego ukarany, uczynił gubernatorem Kufy. Kuzyna Marwana ibn ał-Hakama, przyszłego kalifa omajjudzkiego, uczynił odpowiedzialnym za diwdn. Wiele ważnych stanowisk obsadzono omajjadzką rodziną kalifa ". Sam kalif przyjmował od swych gubernatorów lub ich stronników prezenty, włącznie z piękną dziewczyną ofiarowaną przez gubernatora z Basry. Oskarżenia o nepotyzm stały się szeroko rozpowszechnione. Niezadowolenie spowodowane jego niepopularną administracją zostało rozniecone przez trzech Qurajszytów, pretendentów do kalifatu: 'Alego, Talhę i az-Zubajra. Powstanie zaczęło się w Kufie wśród zwolenników 'Alego, a szczególnie silne wrzenie ogarnęło Egipt, skąd w kwietniu 656 r. wyruszyło do Medyny około 500 buntowników. Powstańcy otoczyli dom czcigodnego osiemdziesięciołetnego starca

Dijarbakri, TaWty al-Hamis, t. II, Cairo 1302, s. 281. wiersze 3-4; an-Nuwajri, Nihdjat al-'Arab, t. IV, Cairo 1925, s. 89 n.

” Ibn al-Atir, op. cit. t. IV, s. 61.

³⁸ At-Tabari, t. I, s. 2722 n.; al-Ja'c<ubi, t, II, s. 183.

^!2 Koran 6, 93; al-Bajdawi, t. I, s. 300.

³⁰ Ibn Hagar, t. IV, s. 223 o.; Ibn Sa'd, t. III, oz. I, s. 44; al-Mas'udi, t. IV, s. 257 nn.

149

1

¹¹ Ibn Sa'd, t. III, rozdz. I, a. 131 n.; Ibn al-Atir, Usd al-gaba fi ma‘nfat as-sdhaba, Cairo 1286, t. III, s. 219.

2

Zwykle tłumaczone „wiarygodny". Jednakże patrz Ibn Sa'd, t. III, ez. I, s. 120 n.

^a Al-Ja'qubi, t. II, s. 157.

“ Tamże, a. 185.

“ Ibn Sa'd, t. III, cz. I, a. 237-239.