3 (2213)

KOMUNIKOWANIE SPOŁECZNE 41

łecznie, są jednak drugorzędne w porównaniu do komunikowania za pomocą języka naturalnego. Jest to - jak wskazuje Szubin [1974: 11-12 - drugo-rzędność dwojakiego rodzaju: „po pierwsze komunikowanie językowe jest uniwersalne, gdyż obsługuje wszystkie sfery ludzkiej działalności; po drugie * komunikowanie językowe jest pierwotne, ponieważ stanowi podstawę ludzkiego myślenia".

Poprzez komunikowanie kształtuje się postawy i zachowania innych osób i jest się przez nie kształtowanym. To prowadzi do fundamentalnych pytań o proces komunikowania: kto komunikuje się z kim, jakimi środkami (mediami), dla jakich celów, z jakimi następstwami oraz w czyim interesie? Odpowiedzi na te pytania wiele mówią o społeczeństwie, w którym żyjemy oraz o formach władzy i kontroli społecznej. Nie można przeto zakładać, że komunikowanie zawsze jest dobroczynne czy neutralne. Terminologia wiedzy o komunikowaniu zawiera przecież takie terminy jak „propaganda", „manipulacja", „indoktrynacja", „ideologia", „zwodzenie", itp.

Niekiedy spotykamy próby sprowadzenia wszelkich społecznych konfliktów (zwłaszcza w sferze polityki i pracy) do szczebla lingwistycznych nieporozumień, a propozycje ich rozwiązania terapią public relations, „efektywnego komunikowania" czy też „swobodnego przepływu informacji". Nie jest to słuszne; metaforycznie mówiąc, złe komunikowanie bywa albo samą chorobą, albo symptomem choroby (społecznej). Tylko w tym pierwszym przypadku, usprawnienie komunikowania likwiduje patologię społeczną.

Zatem tezy, że komunikowanie jest niezbędnym składnikiem procesu so-qalizacji oraz elementem wszelkich procesów społecznych, nie należy mylić z tezą podobną, ale fałszywą, głoszącą, że komunikowanie jest kluczem do wszystkich zjawisk psychicznych i społecznych. Przykładem - filozofia Cassi-rera, historiozofia McLuhana, psychologia społeczna Blumera. Cassirer określał człowieka jako animal symbolicum, a jego działalność rozważał wyłącznie w kategoriach tworzenia symboli. McLuhan klasyfikował całe epoki historyczne według dominujących sposobów komunikowania, a z kolei Blumer interpretował społeczeństwo jako ogół symbolicznych interakcji. Jednak życie, także społeczne, to coś więcej niż tylko komunikowanie.

1.2. DEFINICJE I POJĘCIE KOMUNIKOWANIA

W etymologicznym znaczeniu słowo „komunikowanie" wywodzi się z łacińskiego communicare (być w relacji [w związku] z, uczestniczyć w, zrzeszać się z). Jednak jako współcześnie używany termin „komunikowanie" jest %a.lką językową z języka angielskiego (communication). Mimo iż obecnie termin to powszechnie znany i używany w różnych językach, nie zawsze jest ednoznaczny i właściwie rozumiany.

W1935 roku amerykański krytyk i filozof K. Burkę złożył do druku książkę Treatise on Communication, musiał jednak zmodyfikować jej tytuł, gdyż wydawca już wówczas obawiał się, iż czytelnicy uznają ją za studium o poczcie imb telefonach, a tymczasem była to praca o porozumiewaniu się ludzi.