skanowanie0013

wielkiej sztuki, mamy do zanotowania oryginalne zjawisko w zakresie techniki monetarnej. Wiele miast Italii południowej bije monety w ten sposób, że ten sam wizerunek po jednej stronie jest wypukły, a po drugiej' wklęsły. Pewne drobne różnice między oboma] stemplami stanowią podstawę do odrzucenia przypuszczenia, że użyty był tu tylko jeden ' stempel, uderzony mocno od strony rewersowej. Przy wybiciu tych okazów używano bez-] względnie dwóch stempli. Być może ta oryginalna technika stanowiła przejście od wklęsłe-j go kwadratu rewersowego do wizerunku odbitego całym stemplem. Próbowano ją interpretować jako znak wyróżniający Pitagorejski Związek Miast. Wybrano sposób produkcji bardzo skomplikowany technicznie: obie strony musiały być ze sobą idealnie zgrane, aby odpowiadały sobie, wypukłościami i wklęsłościami w tych samych miejscach. W taki sposób wybijane były . monety Metapontu z przedstawieniem kłosa (tabl. II 6), monety Krotonu z trójnogiem, monety Sybaris z bykiem, a nawet te, które miały bardziej wypracowaną wizerunki postaci ludzkich. A więc Apollon Katharsios na emisjach Kaulonii i Posejdon! .rzucający trójząb na monetach Posejdonii (tabl. II 7) wykonane są również tą techniką! Jednostką podstawową tego systemu był stater srebrny wagi ok. 8,20 g.

Wśród miast Sycylii już wcześnie zaczynają się wyróżniać Syrakuzy, których długie! i obfite serie monetarne zdominują inne emisje tej wyspy. Na egzemplarzach bitych tany przy końcu VI w. p.n.e. widzimy już tak chrakterystyczny dla tych serii wizerunek wożą czlerokonnego, a na stronie odwrotnej w środku kwadratu wklęsłego maleńką ludzką głową (tabl. II 8). Sycylijskie miasto Akragas rozpoczyna swoje równie piękne, lecz nieco jedno! ytajne w tematyce, emisje, zdobione orłem po jednej stronie, a krabem po drugiej. Gela,| która przyjęła jako wizerunek monetarny byka z głową ludzką, symbol rwącego górskiegoj strumienia zaczyna bicie własnych monet w końcowych latach VI w. p.n.e., aby tak jak,; większość mennic tego kręgu, rozwinąć kunszt medalierski dopiero w wieku następnymi

MONETA GRECKA OD POCZĄTKU V W. P.N.E. DO CZASÓW ALEKSANDRA WIELKIEGO |

Na omawianych w tym rozdziale emisjach zaciążyły dwa wielkie zjawiska na arenie poli«! tycznej świata greckiego: hegemonia Aten po wojnach perskich, a w drugiej połowie tegoj okresu wzrastająca potęga Macedonii. Najbardziej rzucające się w oczy zmiany zachodzą! w stylu przedstawień monetarnych. Rozkwit wielkiej rzeźby w V i IV w. p.n.e. musiał za-! ciążyć wyraźnie nad sposobem wykonywania tych małych płaskorzeźb wkomponowanych! w niewidką, kolistą powierzchnię krążka monetarnego. Postać ludzka powoli wyzwala się z pewnej sztywności, nie pozbawionej wyrafinowanej wytworności stylu archaicznego. Jeszcze w pierwszej połowie V w. p.n.e. spotykamy wszystkie cechy dojrzałego archaizmu. Zda-J rzu się także, że gdzieniegdzie pozostaje jeszcze na rewersie kwadrat wklęsły, ale rączej jest! to już świadome nawiązywanie ze względów ekonomicznych lub dekoracyjnych do wcześneji szych czasów. Przez cały V w. p.n.e. panuje jeszcze klasyczna powaga i dostojność w przed! stawieniach bóstw, ale im bardziej zbliżamy się do IV w. p.n.e. zaczyna niepodzielnie kró»; lowaó nieco zniewicścialy wdzięk i swobodna poza. Kunsztowny, lecz nieruchomy układ] włosów zastępuje fryzura pełna światłocienia, rozrzucona przez wiatr lub w sposób bezpre4 toną)onnlny związana w koczek. Rozwija się też tendencja zrywająca z tradycyjnym przedni n wie nic m głowy w profilu. Po raz pierwszy twarz ludzku ukazana Jest wprost z taką inaostrią. Rozwiane nąjczęśuiąj włosy stanowią dla nią) (In, podkreślając na zasadzie kont* rastu spokojną regularność rysów i nieco ekstatyczny wyraz szeroko otwartych oOXU> Prekursorami tego typu wizerunków byli Sycylijczycy. Wpływy ich szkoły artystycznej się gają daleko na wschód i na monetach wielu bardzo oddalonych mennic daje się odczuć powiew ich wielkiej sztuki. Jeszcze jedno zjawisko jest do odnotowania w tym okroili, a mianowicie pierwsze próby oddania na monecie indywidualnych rysów konkretnej osoby, czyli wykonania portretu. Uwieńczone powodzeniem próby te będą punktem wyjściu dla całej gałęzi sztuki medalierskiej epoki hellenistycznej, przedstawiającej nam galerie poili ti tów władców, następców Aleksandra Wielkiego.

Sztuka omawianego okresu, będąca przejściem od archaizmu do hellenistycznego baroku, jest szczytowym osiągnięciem medalierstwa greckiego. Rozwój mennictwa, objawiający się we wzroście jakości wykonania ma swój odpowiednik we wzroście ilościowym. Wiolo miast czy krain, które posługiwały się dotąd obcą monetą, decyduje się teraz na wlusne emisje. Zwiększa się wydatnie liczba mennic. Medalierstwo zyskuje coraz większą rangą. Wielkie indywidualności artystyczne tworzą szkoły, promieniujące wpływami. Artysta medalier odważa się już sygnować własne dzieło. Najwięcej sygnatur medalierskich spotykamy na monetach Italii i Sycylii, gdzie ta sztuka rozkwitła najbujniej, ale i na innych terenach pojawiają się one sporadycznie. Rozwija się zresztą i rozprzestrzenia zwyczaj oznaczenia monet napisami. Już nie są to tylko poszczególne litery zaledwie pozwalające doQp» ślać się mennicy, która wybiła monetę. Legenda podaje pełną nazwę miasta, a nawet, opróól niej i oprócz drobnych liter sygnujących artystę, informuje nas o imieniu urzędnika, odpowiedzialnego za poszczególne emisje.

W tym okresie wprowadzono do produkcji menniczej nowe metale. Spotykamy doAÓ częste emisje złote, zarówno na terenie Azji Mniejszej, jak Italii i Sycylii. Nie jest to jednak zjawisko pozytywne z ekonomicznego punktu widzenia. Emisje złote są raczej objawom nasilania się sytuacji krytycznych i trudności politycznych, w których powstawała potrzeba uzyskania dużych sum do opłacenia wojska najemnego. Wprowadzenie brązu do wybl Junia moneto mniejszej wartości było zapewne spowodowane niewygodą w posługiwaniu •ię drobnicą srebrną. Monety o wadze ułamkowych części grama zastąpione zostały wiek szymi, łatwiejszymi w użyciu monetami brązowymi. Jakkolwiek nie możemy jeszcze mówić o regularnym trójmetalizmie w systemacłymonetarnych, to jednak początek w tym kierunku został dokonany.

Orecja włifbiwa. Po wojnach perskich i zwycięstwie Greków nad potężnym wrogiem Wzrosło bardzo wyraźnie znaczenie Aten. Miasto to osiągnęło nie spotykaną dotąd potęgę,, Jego znaczenie gospodarcze i polityczne zaciążyło na jego emisjach monetarnych. Srebrna tetradrachma z głową Ateny na awersie i sową na rewersie zyskuje zupełnie wpecjalną rangę. Bita z bardzo dobrego srebra, którego kopalnie w Laurion prosperowały w tyra czasie doskonale, stała się jedną z najszerzej obiegających jednostek płatniczych. Tclradrachmy te znajdujemy dziś w Syrii, Iranie i nawet Afganistanie, gdzie zawędrowały dzięki wymianie handlowej. Grały one rolę pieniądza międzynarodowego. Po wojnach perskich wizerunkom monet ateńskich przybyły pewne szczegóły ikonograficzne: dodano wieniec laurowy — symbol zwycięstwa na hełm bogini, a dzwon hełmu ozdobiono ullusio nem - fragmentem dekoracji okrętu. W ton sposób upamiętniono zwycięstwo morskie pod Nnlmniną. Mimo tych zmian styl przedstawień pozostaje nadal archaiczny. Oko w profilu Ateny wykonuno jest wprost, ustu lekko ufmloulmięte, a sowa na rewersie umieszczona Jest