skanowanie0020 (52)

10. Prawo autonomii funkcjonalnej: w każdym momencie swego rozwoju jednostka stanowi jedność funkcjonalną tzn., że jej zdolności reagowania są dostosowane do jej potrzeb.

Ostatnie prawo jest zasadnicze dla pedagogiki funkcjonalnej. Wynika bowiem z niego, że dziecka nie można uważać za niepełnego człowieka dorosłego, za dorosłego w pomniejszeniu. Natomiast jest ono organizmem rozwijającym się, który w każdym etapie swego rozwoju posiada swoją własną samowystarczalność i niezależność czynnościową.

Każdy etap rozwoju, nawet każdy jego moment, jest pewną całością dla siebie a dziecko jest w nim „autonomiczną” jednostką, posiadającą swoiste życie i swoiste potrzeby. Stąd też wychowanie nie jest przygotowaniem do życia dorosłych, ale własnym życiem dziecka. Ale wtenczas cały proces pedagogiczny jest jedynie spełnianiem poprzednio wymienionych praw postępowania. Pedagogika staje się w ten sposób realizowaniem praw psychiki funkcjonalnej, traci swoją autonomię jako nauka i jest zredukowana do psychologii dziecka.

Pajdocentryzm w tej postaci jest skrajnym psycholo-gizmem pedagogicznym. Zmieniają się więc też role między pedagogiką a psychologią dziecka; pedagogika nie czerpie środków postępowania wychowawczego z psychologii dla osiągnięcia własnych celów. Cele te zawierają się bowiem w psychologii, są one dyktowane pedagogice przez psychologię i pedagogika ma je realizować według praw psychologii. Zadaniem pedagogiki jest zgodnie z wymaganiami psychologii stwarzać więc tylko takie sytuacje, które odpowiadają potrzebom dziecka, zarzucić myśl o przygotowaniu dziecka do życia dorosłego człowieka i dostosowywać wpływy środowiska do każdego etapu, a nawet momentu, autonomicznego życia dziecka. ,

Ale wyznaczenie takiej *roli pedagogice wymaga rozwiązania dwóch nowych zagadnień: 1. pokazania ogólnych sposobów, ... w^jakie- można spełniać podane przez psychologię poszczególne prawa postępowania, a więc określenia ogólnych zasad pedagogiki funkcjonalnej i 2. zbadanie w szczegółach prawidłowości psychologicznych, które występują w toku rozwoju dziecka.

Zadanie pierwsze daje się rozwiązać przez wywód ogólnych zasad pedagogiki funkcjonalnej z ogólnych praw postępowania.

Zadanie drugie wymaga badań doświadczalnych i eksperymentalnych nad psychologią rozwoju dziecka.

Claparede starał się oba Ml zadania rozwiązać.

Zasady pedagogiki funkcjonalnej

Pedagogika funkcjonalna znalazła swój wzór w pedagogice J. J. Rousseau’a, stąd jej zwolenników nazywa się też neorusseis-tami. Podobnie jak tezy pedagogiki pragmatyzmu: znalazły swoje zestawienie i sformułowanie u Deweya, tak też pedagogika funkcjonalna w swoich głównych zasadach i tezach została przedstawiona przez E. Claparede^¹. Tezy te dają się ująć w trzy grupy: pierwsza z nich zawiera zasadnicze ogólne założenia wychowania funkcjo-' nalnego; druga podaje główne środki tego wychowania; trzecia charakteryzuje rolę nauczyciela w procesie tego wychowania. Do tych zasadniczych tez pedagogicznych dołącza się jeszcze określenie ogólnego charakteru tej pedagogiki jako dostosowanej do ustroju demokratycznego.

1.    Ogólne założenia pedagogiki funkcjonalnej. Szkoła winna uczynić dziecko ośrodkiem programów i metod wychowania. Polega to na stopniowym przystosowywaniu procesów psychicznych dziecka do jego czynności spełniających jego pragnienie i potrzeby. Należy przy tym chronić okres dziecięctwa, nie skracać go, ale szanować etapy jego rozwoju. Powinniśmy bardziej rozwijać funkcje intelektualne i moralne niż troszczyć się o ilość wiadomości.

2.    Środkiem wychowania jest czynność dziecka. Czyn

ność tę należy pobudzać. Jest to więc „szkoła czynna”. Ważne czyn-nościy^ęh^    [ prąca,. Praca ta jednak winna być

radosna, wykonywana z zainteresowaniem i entuzjazmem, a nie pod przymusem i z posłuszeństwa dla innych. Karność zewnętrzna jest więc zastępowana przez karność wewnętrzną. Praca ucznia ma raczej charakter laboratoryjny niż audytorialny. Jej treści są dobierane jako życiowe, naturalne, a przez to też są one czerpane z życia społecznego. Szkoła liczy się z indywidualnymi uzdolnieniami uczniów i jest do nich dostosowana, a więc jest „szkołą na miarę dziecka”. Stąd ogólny program nauczania jest minimalistyczny. Uzupełniają go

1

E. Claparede: Wychowanie funkcjonalne, przekł. polski; str. 196.