skanowanie0046 (11)

116 Część I. Co zrobić z kontrowersjami dotyczącymi świata społeczego

kamienne narzędzia z Wąwozu 01duvai w Tanzanii zostały przez paleontologów przekształcone w mediatorów, którzy zapoczątkowali ewolucję „człowieka nowoczesnego”.

Ostatecznie, kiedy wszystko inne zawodzi, źródło, jakim jest fikcja - poprzez posługiwanie się kontrfaktyczną historią, eksperymentami myślowymi i „unaukowieniem” - może zamienić dzisiejsze trwałe przedmioty w płynne stany, w których ich powiązania z ludźmi są sensowne. Tutaj raz jeszcze, socjologowie muszą wiele nauczyć się od artystów^{1 2}.

Jakiekolwiek rozwiązanie zostaje wybrane, prace terenowe podejmowane przez badaczy ANT pokazują, że brak badań nad przedmiotami nie bierze się z braku danych, ale raczej z braku woli. Kiedy już udźwignęliśmy pojęciową trudność wolty od współmiemości do niewspółmiemości, wszystkie pozostałe problemy są kwestią badania empirycznego: nie są one już kwestią zasad. Nieprzejezdna dotąd granica oznaczona jakimiś Kolumnami Herkulesa, powstrzymująca nauki społeczne przed wyjściem poza wąskie ograniczenia powiązań społecznych,^- została przekroczona. Zatem badacze społeczni mogą teraz dogonić według określenia paleontologów „anatomicznych ludzi współczesnych”, którzy osiedlili się już dziesiątki tysięcy lattemu, nie przestrzegając ograniczeń dyktowanych im przez nauki społeczne.

KTO ZAPOMINA O RELACJACH WŁADZY

Możemy teraz w końcu wskazać to, co tak denerwuje ANT w pretensjach (pretensions) socjologii tego, co społeczne do objaśnienia nierówności zgodnie z zasadniczą intuicją tych nauk: nie jest ona w stanie takiego wyjaśnienia dostarczyć. Słowo „społeczny” oznaczało albo bezpośrednie interakcje, które były zbyt przelotne, by wyjaśnić asymetrie, albo magiczne odwołanie do tautologicznych sił, które nigdy nie są w stanie w pełni spłacić swojego długu wobec przedmiotów.

Wyjaśnienia społeczne są naznaczone ryzykiem zakrycia tego, co powinny ujawnić, ponieważ pozostają one zbyt często „bez przedmiotu”^{3 4 5}. W swoich badaniach socjologowie rozważają w większości świat społeczny pozbawiony przedmiotów, chociaż w swojej codziennej rutynie, podobnie jak my wszyscy, mogą nieustannie zastanawiać się nad nieodłącznym towarzystwem przedmiotów, ciągłą z nimi zażyłością, zatwardziałym kontaktem, namiętnymi interesami, zawiłym przywiązaniem naczelnych do przedmiotów przez ostatnie milion lat. Przeprowadzając kontrolę jakości opisów ANT, musimy bardzo skrupulatnie sprawdzać, czy władza i dominacja objaśniane są wielością przedmiotów (odgrywających centralną rolę), które przemieszczają się dzięki empirycznie obserwowalnym środkom - a nie zadowalać się tym, że władza i dominacja same są tajemniczym pojemnikiem zawierającym to, co sprawia, że wielu uczestników działania może się przemieszczać.

Siedzenie powiązań społecznych nawet wtedy, kiedy lawirują one między niespołecznymi przedmiotami, może być trudne z powodu, który nie ma nic wspólnego z teorią. Badacze społeczni kierowali się poważnymi pobudkami podtrzymując potrzebę nieustannego patrolowania granicy oddzielającej dziedzinę tego, co „symboliczne” od dziedziny tego, co „naturalne”, mianowicie posługiwali się dobrą - to znaczy słabą - argumentacją polemiczną. Na początku XIX wieku, kiedy znaleźli niewielką

1

to socjologiczne opakowanie ma niewiele wspólnego z przypadkami, o których mowa, stąd nie ma tutaj faktycznej różnicy.

2

Począwszy od książki Francisa Ponge’a (1972), The Voice ofThings, do eksperymentów myślowych, na które pozwala science fiction i kluczowej twórczości Richarda Powersa, w którą jako powieściopisarz włącza on studia nad nauką. Zob. na przykład Richard Powers (1995), Galatea 2.2.

3

Chociaż przedmioty mnożyły się w pracach Simmla, Eliasa i Marksa, obecność przedmiotów nie wystarcza do tego, co społeczne. Ważny jest sposób, w jaki się one pojawiają. Stąd konieczność dodania czwartej niepewności (zob. następny rozdział) do rozdziału traktującego o podmiotowości i późniejszej redefinicji polityki (zob. Zakończenie). Bardzo użyteczny zbiór przypadków, które pokazują, jak studia nad technologią wpłynęły na materializm, można

4

znaleźć w: Donald MacKenzie i Judy Wąjcman (1999), The Social Shaping of

5

Technology.