100220111057

wiązek twórczej rywalizacji ft wszystkimi, nie wyk rosyjskiego, narodami,    ^H l%

Jako interwencja najbardziej świadomej _Warg w stosunki społeczne Towarzystwo stanowiło na g_ru^ polskim novum. Przeciwstawiało się anachronicznej^* sonerii. Swiadomszym rzeczy inicjatorom Towarzystw przypisać też można krytycyzm wobec konspiracji gaw niizujących szlachetczyzinę. Z drugiej strony Towarzystw zachowywało również rezerwę wobec organizacji, jak ^ Towarzystwo Biblijne, inspirowanych przez carat,

Pod względem ideologicznym Towarzystwo i mośck pełniej zrozumieć można w kontekście instytucji, kampanii i akcji inicjowanych lub popieranych przez grupę założycieli z Konitrymem na cizele, a więc w kontekście reformowanej loży Gorliwy Litwin, pracującej dla postępu technicznego i oświaty, Towarzystwa Typograficznego, Towarzystwa Wspierania Niedostatnich Uczniów, Towarzystwa Dobroczynności wreszcie, oraz akcji w sprawie „włościańskiego chleba”, poparcia dla zwolenników reformy stosunków wiejskich i reformy prawa cywilnego, propagandy czytelnictwa i rozwoju czasopism, szkół Lancastra i niedzielnych dla ludu. Lwia ich część miała do spełnienia poważną rolę w ciągu XIX w., a i dziś nie możemy obejść się bez niektórych.

Towarzystwo wraz ze swym organem również względem stanowiło novum, że równoważyło choć w części ustrojowy brak przedstawicielstwa obywatelskiego, zastrzeżonego w sejmikach dla klasy panującej, dla urodzonych posesjonatów. Wybór działania społecznego, gdy polityczno-prawne było zamknięte, nie pozbawiony był ryzyka, o czym zwykło się zapominać zestawiając szubrawców ze stowarzyszeniami rewolucyjnymi. Towarzystwo przedstawiało mimo wewnętrznych różnic nie tylko zwartą

$

pia<

t\V°

sfl¹

||

poli

toń i X pod ste

Ost

akc

ind

wyi

|§

W

I 1

'w