100B35

3. RYSOWANIE PRZEDMIOTÓW

Przekaz informacji technicznej polega najczęściej na pokazaniu, za pomocą wybranego rodzaju rysunku technicznego, kształtu przedmiotu, jego ogólnej budowy, a także drobnych jego szczegółów oraz podanie wymiarów gabarytowych i innych, potrzebnych do odwzorowania i odtworzenia w materiale (np. stal, drewno, poliamid, żeliwo, aluminium itd.) w sposób precyzyjny narysowanego przedmiotu.

Wybór rodzaju rysunku zależy od jego przeznaczenia, jeśli do dyskusji przy stoliku, to niekiedy wystarcza „koślawy” szkic odręczny, jeśli natomiast przedmiot pokazany na rysunku ma być wykonywany w warsztacie, to rysunkiem tym powinien być wykonawczy rysunek techniczny w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych. Wygodne w stosowaniu są rzuty prostokątne, ponieważ jeżeli zachodzi taka potrzeba, można pokazać przedmiot ze wszystkich stron. W rzutach aksonometrycznych kłopotliwa jest, przy ręcznym rysowaniu, zmiana kształtu np. rzeczywistego okręgu na elipsę w aksonometrii. Dlatego w praktyce konstruktorskiej rzuty prostokątne są zdecydowanie częściej stosowane od rzutów aksonometrycznych.

W szerokim zakresie działalności technicznej do przedstawiania przedmiotów stosowane są różne metody rzutowania. Każda metoda ma zalety, ale także nieodłącznie związane z nią wady. Konkretna metoda rzutowania określa zasady stosowane do otrzymania dwuwymiarowych obrazów trójwymiarowego przedmiotu.

Z praktyki inżynierskiej wynika, że rysunek techniczny jest zwykle wykonywany w rzutach prostokątnych przy użyciu więcej niż jednego rzutu, z wykorzystaniem do narysowania i całkowitego określenia przedmiotu właściwie dobranych widoków, przekrojów i kładów. Wykonanie takich dwuwymiarowych przedstawień wymaga zrozumienia metody rzutowania i jego interpretacji, aby obserwator mógł dokonać syntezy pojedynczych rzutów w trójwymiarowy przedmiot. Innymi słowy, „czytający” rzuty powinien wyobrazić sobie przedstawiany przedmiot, mechanizm, urządzenie lub maszynę, na podstawie narysowanych rzutów.

3.1. Rzutowanie prostokątne

Rzutowanie prostokątne, jak już wspomniano, jest najczęściej stosowaną metodą przedstawiania obiektów technicznych we wszystkich dziedzinach rysunku technicznego i z tego względu uważa się, że nadal będzie najbardziej akceptowanym językiem technicznym.

Przedstawianie prostokątne jest otrzymywane za pomocą równoległych prostych rzutujących, prostopadłych do płaszczyzny rzutu, a otrzymane dwuwymiarowe rzuty są odpowiednio rozmieszczone względem siebie. Do pełnego przedstawienia przedmiotu może być niezbędnych sześć rzutów w następujących kierunkach (rys. 3.1):

PN-EN ISO 10209-2:2001 Dokumentacja techniczna wyrobu. Terminologia. Część 2: Ter miny dotyczące metod rzutowania PN-EN ISO 5456-1:2002 Rysunek techniczny. Metody rzutowania. Część I: Postanowienia ogólne PN-EN ISO 5456-2:2002 Rysunek techniczny. Metody rzutowania. Część 2: Przedstawianie prostokątne

kierunek a-z przodu (A), kierunek b — z góry (B), kierunek c - z lewej strony (C), kierunek d - z prawej strony (D), kierunek e — z dołu (E), kierunek f - z tyłu (F).

Rzut dający najwięcej informacji o przedstawionym przedmiocie, a z reguły pokazujący przedmiot w pozycji pracy, obróbki lub montażu, przyjmowany jest zwykle jako rzut główny (widok z przodu). Jest to rzut A zgodnie z kierunkiem patrzenia a. Pozycja innych rzutów na rysunku zależy od przyjętego wcześniej rzutu głównego.

W praktyce konstruktorskiej nie zawsze wszystkie rzuty (od A do F) są wykorzystywane. Jeżeli widoki, przekroje lub kłady poza rzutem głównym są niezbędne, należy je dobierać, uwzględniając zasady:

-    ograniczenia liczby widoków, przekrojów lub kładów do niezbędnego minimum, wystarczającego do jednoznacznego przedstawienia przedmiotu,

-    unikania niepotrzebnego powtarzania szczegółów i wymiarów.

Najczęściej stosowaną metodą rzutowania prostokątnego jest tzw. rzutowanie według metody pierwszego kąta (dawniej rzuty „europejskie” E).

Rzutowanie to jest przedstawianiem prostokątnym, w którym przedstawiany przedmiot znajduje się między obserwatorem i płaszczyzną współrzędnych, na którą jest rzutowany prostopadle (rys. 3.1).

Położenie pozostałych rzutów względem rzutu głównego A (widok z przodu) jest uzależnione od obrotu ich płaszczyzn rzutów wokół linii pokrywających się z osiami współrzędnych lub równoległych do nich na płaszczyznę współrzędnych (powierzchnię rysunku), na której jest umieszczony rzut A (rys. 3.la).

Na rysunku uporządkowanie pozostałych rzutów względem rzutu głównego A jest następujące (rys. 3.Ib):

feg rzut B; widok z góry umieszczany poniżej,

-    rzut E: widok z dołu umieszczany powyżej,

-    rzut C: widok z lewej strony jest umieszczany po prawej stronie,

-    rzut D: widok z prawej strony jest umieszczany po lewej stronie,

-    rzut F: widok z tyłu jest umieszczany po prawej lub po lewej stronie, jak wygodniej.

Drugą metodą (rzadziej stosowaną) rzutowania prostopadłego jest rzutowanie według metody trzeciego kąta (dawniej rzuty „amerykańskie” A). Rzutowanie według metody trzeciego kąta jest przedstawianiem prostokątnym, w którym .przedstawiany przedmiot widziany przez obserwatora znajduje się z tyłu płaszczyzny współrzędnych, na którą jest rzutowany prostopadle. Na każdej płaszczyźnie współrzędnych przedmiot jest przedstawiany tak, jak gdyby był widziany przez przezroczyste płaszczyzny rzutów z nieskończonej odległości (patrz PN-EN ISO 5456-2: 2002).

W celu określenia metody rzutowania na rysunku umieszczany jest symbol graficzny identyfikujący zastosowaną metodę rzutowania - według metody pierwszego kąta lub metody trzeciego kąta. Symbol ten należy umieścić w ta b ^!/'zcf, ąsi nk< wfj (ry * A